Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου ήταν η πρώτη γυναίκα στιχουργός στην Ελλάδα, μια ισχυρή προσωπικότητα που με τα τραγούδια της σφράγισε όλη την σύγχρονη ιστορία της χώρας. Πουλούσε τους στίχους της για να μπορεί να ζει και να παίζει χαρτιά, μέσα στα τραγούδια της μπορεί να ανακαλύψει κανείς κάθε πτυχή του δυναμικού χαρακτήρα της αλλά και την ευαισθησία μιας ευφυούς γυναίκας.
Γεννήθηκε στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας το 1893, και πέρασε τα παιδικά της χρόνια εκεί. Σε μικρή ηλικία έχασε τον πατέρα της, κάτι που όπως είχε πει στιγμάτισε και άλλαξε ολόκληρη τη ζωή της. Θεώρησε πως από εκείνη τη στιγμή την έπιασε η ζούρλια, να πουλάει και να αγοράζει πράγματα, χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν το ότι πούλησε το στασίδι που είχε στην εκκλησία. Τον Ιούνιο του 1919, Τούρκοι και Τσέτες εισέβαλαν στο Αϊδίνι λεηλατώντας το και αφήνοντας τους κατοίκους σε άθλια κατάσταση, η Ευτυχία μαζί με τη μητέρα της και τα δυο της παιδιά έφυγαν με τρένο με προορισμό τη Σμύρνη, στο δρόμο όμως ανακάλυψαν πως τους πήγαινε στην Αττάλεια, κάνοντας την να συνειδητοποιήσει πως θα έπρεπε να αποχαιρετήσει για πάντα την πατρίδα της. Έπειτα από κάποιο διάστημα σε κέντρα φιλοξενίας προσφύγων της εποχής, κατάφεραν να φύγουν με καράβι για την Ελλάδα και το νησί της Λέρου. Λίγο καιρό αργότερα βρέθηκαν στην Αθήνα όπου συνάντησαν και τον σύζυγό της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου όπου είχε φτάσει εκεί από τη Σμύρνη. Το πρώτο σπίτι που έζησε στην Ελλάδα ήταν στο Χαλάνδρι, σε σπίτι συγγενών, προσπαθώντας να μαζέψει τα κομμάτια της.
Λίγα χρόνια μετά την άφιξη της στην Ελλάδα, αποφάσισε να γίνει ηθοποιός, επάγγελμα για εκείνα τα χρόνια αρκετά δύσκολο για μια γυναίκα, παρόλα αυτά η Ευτυχία μέσω των γνωριμιών της στον καλλιτεχνικό κόσμο μπόρεσε να εδραιωθεί στην στιχουργική και να χρησιμοποιήσει προς όφελος της αυτές τις επαφές. Τα χρόνια εκείνα γνώρισε έναν συνάδελφό της τον Αλεξίου όπου τον ερωτεύτηκε και έτσι χώρισε από τον πρώτο άντρα της. Μαζί του έκαναν περιοδείες με θεατρικούς θιάσους.
Το μεγάλο κεφάλαιο στην προσωπική της ζωή όμως δεν ήταν ο Αλεξίου αλλά ο Γιώργος Παπαγιαννόπουλος, ο άνθρωπος που ήταν δίπλα της μέχρι το τέλος της ζωής του. Οι κοινές ανησυχίες τους περί Τέχνης, παρόλο που ο Παπαγιαννόπουλος ήταν αστυνομικός στο επάγγελμα, τους έφερναν πιο κοντά. Το 1956 ο σύζυγος της πέθανε αφήνοντας την Ευτυχία μόνη με τις δύο κόρες της.
Η συνεργασία με τον Τσιτσάνη
Μία από τις πιο σημαντικές γνωριμίες της ζωής της ήταν αυτή με τον Τσιτσάνη. Η στιχουργός γνώρισε πρώτα την τραγουδίστρια Μαρίκα Νίνου, ντουέτο αλλά και σχέση του συνθέτη, η οποία ξεχώρισε αμέσως το ταλέντο της Ευτυχίας, Την ίδια στιγμή ανακάλυψε και ο Τσιτσάνης τον αβίαστο και καθάριο λόγο της, της τότε νέας στιχουργού. Στην αρχή η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου ήταν διστακτική στο να ασχοληθεί με την στιχουργική, θεωρώντας τον εαυτό της ποιήτρια και μόνο, αλλά ο Βασίλης Τσιτσάνης κατάφερε να την μεταπείσει και να την βοηθήσει να βρει τον δρόμο της έκφρασης μέσω των τραγουδιών. Οι στίχοι της αποτέλεσαν ακρογωνιαίο λίθο της λαϊκής μουσικής, με το «Για μια γυναίκα χάθηκα» να αποτελεί το πρώτο της τραγούδι που μελοποιήθηκε από τον Βασίλη Τσιτσάνη, τον «δάσκαλό της στους στίχους», όπως τον αποκαλούσε η ίδια. Με δική του επίσης παραγγελία είχε γράψει τους στίχους για το γνωστό τραγούδι «Τα καβουράκια», το οποίο έγινε αργότερα η αφορμή να επέλθει ρήξη στη μεταξύ τους σχέση, όταν εκείνη σκέφτηκε να διεκδικήσει την πατρότητα των στίχων κι εκείνος αντέδρασε αναφέροντας ότι η τελική επιτυχημένη μορφή του τραγουδιού οφείλεται στον ίδιο και ότι εκείνη έδωσε απλώς στην αρχή ένα προσχέδιο.
Η συνεργασία της με τον Τσιτσάνη έφερε γύρω της όλους τους λαϊκούς συνθέτες της εποχής, όπως ο Χιώτης, ο Δήμος Μούτσης ο Καζαντζίδης, ο Απόστολος Καλδάρας κ.α.
Η χαρτοπαιξία και η μεγάλη απώλεια
Το 1960, η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου έχασε την κόρη της και από τότε όλα άλλαξαν, η απώλεια αυτή την οδήγησε ακόμη πιο κοντά στα πάθη της και δίχως όριο προς την χαρτοπαιξία. Δύο χρόνια νωρίτερα, μάλιστα, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι είχε γράψει το προφητικό τραγούδι «Δύο πόρτες έχει η ζωή» για το οποίο η μεγάλη μαστόρισσα των στίχων έλεγε: «Μέσα σε αυτό το τραγούδι, ένιωσα για πρώτη φορά την οδύνη, σαν χάνεις μια αγαπημένη ύπαρξη και ύστερα μένεις μόνη. Σε αυτούς τους στίχους έχω κλεισμένη όλη μου τη ζωή – ή μάλλον τη ζωή της ζωής μου, την κόρη μου τη Μαίρη».
Χαρακτηριστική για την περίοδο αυτή είναι και η γραπτή κατάθεση του Αλέκου Σακελλάριου στη βιογραφία που έγραψε προς τιμήν της, στην οποία αναφέρει: «Η Ευτυχία, κεραυνοβολημένη από το θάνατο της κόρης της, έβαλε το μαύρο φουστάνι και το μαύρο μαντίλι στο κεφάλι της –που δεν τα έβγαλε ποτέ ως το θάνατο της– κι αφοσιώθηκε στην ανατροφή της μικρής Ρέας».
Σε συνέντευξη της την εποχή εκείνη είχε πει: “Εγώ γράφω τραγούδια και τα πουλώ. Από εκεί και πέρα δεν ανακατεύομαι αν θα πιάσουν ή όχι, αν θα βγουν ή αν δε θα βγουν σε δίσκους. Μόλις τα παραδώσω, υπογράφω και μια δήλωση παραιτήσεως από διάφορα δικαιώματα ας πούμε , απαρνούμαι τα πνευματικά μου τέκνα”. Τα λόγια της αυτά επιβεβαιωνουν πως για να ζήσει αλλά κυρίως για να μπορεί να δίνει χρήματα στο πάθος της, την χαρτοπαιξία, πουλούσε όσο όσο τα στιχάκια της. Ο Απόστολος Καλδάρας ήταν ο μόνος που δεν της έδινε χρήματα για τα τραγούδια της, αλλά και αυτός που την έπεισε να διεκδικήσει πνευματικά δικαιώματα, βοηθώντας την σε βάθος χρόνου να έχει κάποια χρήματα να ζήσει ως τα γεράματά της.
Το πάθος της με την χαρτοπαιξία την οδήγησε πολλές φορές σε συγκρούσεις με τους συντρόφους της αλλά και με τους φίλους της, πολλά βράδια εγκατέλειπε το σπίτι της πηδώντας από το παράθυρο για να πάει να παίξει την αγαπημένη της πόκα. Δύο χρόνια νωρίτερα, μάλιστα, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι είχε γράψει το προφητικό τραγούδι «Δύο πόρτες έχει η ζωή» για το οποίο η μεγάλη μαστόρισσα των στίχων έλεγε: «Μέσα σε αυτό το τραγούδι, ένιωσα για πρώτη φορά την οδύνη, σαν χάνεις μια αγαπημένη ύπαρξη και ύστερα μένεις μόνη. Σε αυτούς τους στίχους έχω κλεισμένη όλη μου τη ζωή – ή μάλλον τη ζωή της ζωής μου, την κόρη μου τη Μαίρη».
Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου έγραφε τους στίχους της παντού, άλλες φορές σε ένα πακέτο τσιγάρα πάνω, άλλες πίσω από λογαριασμούς, χωρίς ουσιαστικα να κατανοεί το μέγεθος του ταλέντου της. Η πυγμή και ο χαρακτήρας της ανοίγεται ολόκληρος στα τραγούδια της μέσω των στίχων όπως “ Να σου δώσω μια να σπάσεις αχ βρε κόσμε γυάλινε “ Σαν τον αητό είχα φτερά και πέταγα πολύ ψηλά”. Η επιμονή και η παρόρμηση του χαρακτήρα της την οδήγησαν πολλές φορές στο να κάνει διάφορα πράγματα όπου για μια γυναίκα της εποχής ήταν αδιανόητα, όπως για παράδειγμα ένα πρωί αποφάσισε να πάει από το σπίτι του Μάνου Χατζιδάκι και να αφήσει τους στίχους του “Είμαι αητός” μαζί μ’ ένα σημείωμα για τον συνθέτη. Ο Χατζιδάκις συγκινημένος έγραψε τη μουσική στο στίχο και δημιουργώντας έτσι ένα από τα πιο διαχρονικά τραγούδια του.
Οι συνεργασίες της όμως με σπουδαίους συνθέτες της εποχής και μεταγενέστερους δεν σταματάνε εκεί, καθώς δεν υπήρχε ούτε ένας που να μην υποκλίθηκε στο έμφυτο χάρισμά της. Μανώλης Χιώτης, Στέλιος Καζαντζίδης, Απόστολος Καλδάρας, Αντώνης Ρεπάνης, Μάνος Χατζιδάκις «πάντρεψαν» τις μελωδίες τους με τους στίχους της Ευτυχίας, που φαίνεται ότι χωρίς να το έχει συνειδητοποιήσει, είχε ανακαλύψει το μυστικό που έκανε τα τραγούδια διαχρονικές επιτυχίες που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά.
Αυτό που έκανε τόσο ξεχωριστή την Παπαγιαννοπούλου ήταν ότι συνδύασε τον ερωτικό στίχο με τον κοινωνικό προβληματισμό, δημιουργώντας σχολή στην ελληνική στιχουργική, έτσι όπως απαθανάτισε τον καημό του Έλληνα: «Βλέπετε τον Έλληνα και μερακλώνεται και σηκώνεται και χορεύει ζεϊμπέκικο. Ας είναι και βιομήχανος! Δεν λέω τον σνομπ, αλλά τον άλλο, που παθιάζεται και στριφογυρίζει, ζώντας εκείνη τη στιγμή τους πόθους του και τα όνειρά του. Τραγουδά και χορεύει τις λύπες του και τις χαρές του, βαλσαμώνει τον πόνο του, μεταμορφώνει σε ήχους τους χτύπους της καρδιάς του. Το λαϊκό μας τραγούδι ξεπήδησε από μια ανάγκη, γι’ αυτό είναι αληθινό, γι’ αυτό εξελίχθηκε. Πρέπει όμως ν’ αδειάσεις ψυχή και πνεύμα για να το πιάσεις. Πρέπει να ζυμωθείς με το λαό, να ζήσεις τους καημούς του. Γράφεται πρώτα με την καρδιά και το συναίσθημα και ύστερα με τεχνική. Κι έτσι μόνο μας αναστατώνει, μας βάζει σε κίνηση, μας προβληματίζει», συνήθιζε να λέει η Παπαγιαννοπούλου σχετικά με το λαϊκό τραγούδι.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής αντιμετώπισε αρκετές δυσκολίες με την υγεία της έχοντας όμως πάντα στο πλευρό της την εγγονή της Ρέα. Στις 7 Ιανουαρίου του 1972 η μεγάλη Ελληνίδα στιχουργός έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 79 ετών.
Ο λαϊκός στίχος μετά την εμφάνιση της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου άλλαξε για πάντα μορφή, η γυναίκα αυτή κατάφερε με την αμεσότητά της, να βάλει τα λόγια της στο στόμα όλων των Ελλήνων.
Τον Δεκέμβριο του 2019, βγαίνει στους κινηματογράφους η ταινία “ Ευτυχία” για τη ζωή της μεγάλης στιχουργού με πρωταγωνίστρια την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη.
Για 10 μέρες η Αθήνα γίνεται ένα «Μικρό Παρίσι» με θέμα τα «καμπαρέ του κόσμου»
Περισσότεροι από 500 καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, σε επιλεγμένα σημεία από την πλατεία Ομονοίας και την πλατεία Βικτωρίας
21 Νοεμβρίου – 01 Δεκεμβρίου 2019
«Το σήμα κατατεθέν της Παρισινής νυχτερινής διασκέδασης από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για σπουδαίους δημιουργούς ζωγράφους, συνθέτες, ποιητές κ.α.. Η λαϊκής προέλευσης υψηλή αισθητική των μεγάλων θεαμάτων των Παρισινών καμπαρέ επηρέασε και επηρεάζει την ψυχαγωγία, την εξέλιξη και ποιότητα των θεαμάτων σε όλο τον κόσμο, περισσότερο από έναν αιώνα τώρα.
Από το Moulin Rouge και το Chat noir πέρασαν και άφησαν το ιστορικό τους αποτύπωμα ο Toulouse Lautrec, ο Εric Satie, ο Pablo Picasso και πολλοί άλλοι σπουδαίοι αρτίστες και δημιουργοί που λάτρεψαν το Παρίσι και τα καμπαρέ του. Πολύ γρήγορα απάντησε το Βερολίνο με τα “Τingel Tangel” και την πορεία προς τα Βερολινέζικα καμπαρέ του μεσοπολέμου.
Κι ύστερα τα Ευρωπαϊκά καμπαρέ γνώρισαν την Jazz και αυτόματα στην άλλη μεριά του Ατλαντικού γεννήθηκε το μιούζικαλ, την ώρα που το καμπαρέ ξεκινούσε και τη latin καριέρα του στην λατινόφωνη Αμερική. Το καμπαρέ δεν σταμάτησε εκεί. Πήγε παντού. Όσο όμως κι αν γινόταν η βάση για να δημιουργηθεί κάτι άλλο, ποτέ δεν θα χανόταν. Ήταν και θα είναι πάντα εκεί να μας κλείνει το μάτι χαμογελώντας.
Καμπαρέ, βαριετέ και μιούζικαλ, ως μουσικο-θεατρικο-χορευτικές παραστάσεις, μικρές ή μεγάλες, ως θέματα συναυλιών ή θεατρικών μονόπρακτων, ως θέματα εικαστικών, φωτογραφίας και street art, ως θεάματα δρόμου, ως θέματα διαλέξεων και συζητήσεων θα περιλαμβάνει το φεστιβάλ “Μικρό Παρίσι των Αθηνών 2019”, που όπως κάθε χρόνο θα έχει και μουσικές jazz, μουσικές του κόσμου και του δρόμου αλλά και γαλλικό τραγούδι, εκπαιδευτικά προγράμματα και παιχνίδια (πετάνκ και free Style football).
Για 7η χρονιά, θα λάβει χώρα μια ακόμα δεκαήμερη γιορτή τέχνης και πολιτισμού στο κέντρο της Αθήνας, στην οποία θα συμμετέχουν περισσότεροι από 500 καλλιτέχνες, δημιουργοί και άνθρωποι του πνεύματος από την Ελλάδα και το εξωτερικό, σε πολλά επιλεγμένα σημεία (θέατρα, μουσικά σκηνές-μπιστρό, γκαλερί, πλατείες, πεζόδρομοι, ωδεία, σχολεία, νεοκλασσικά-ιστορικά κτίρια, ξενοδοχεία και άλλοι εναλλακτικοί χώροι) από την πλατεία Ομονοίας μέχρι τους σταθμούς Λαρίσης & Πελοποννήσου, το Μεταξουργείο, τον Άγιο Παύλο και την πλατεία Βικτωρίας, όπου πολλοί δρόμοι έχουν γαλλικά ονόματα και αποτελούν εδώ και χρόνια σημεία συνάντησης του αθηναϊκού αστικού πολιτισμού, της ελληνικής λαϊκής παράδοσης, των μεταναστών, των ταξιδιωτών και των επισκεπτών.
Το φεστιβάλ που μπολιάζει με πολιτισμό και τέχνη μια από τις πιο αδικημένες περιοχές της Αθήνας και δίνει βήμα σε νέους καλλιτέχνες, συνδιοργανώνεται από το Αθηναϊκό Καλλιτεχνικό Δίκτυο και τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων και έχει την υποστήριξη της Γαλλικής Πρεσβείας και του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Ελλάδα.
Το 2013 το φεστιβάλ ήταν αφιερωμένο στον Albert Camus για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, ενώ το 2014 στην Βelle Époque και την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 2015 είχε ως θέμα την κουλτούρα των μπιστρό και των καφέ και ένα ειδικό αφιέρωμα στη rive gauche στο μεταπολεμικό Παρίσι, ενώ το θέμα του 2016 ήταν «ομάδα και τέχνες». Το 2017, το μικρό Παρίσι των Αθηνών ήταν αφιερωμένο στη “γυναίκα στην Ευρώπη” και το 2018, το θέμα του φεστιβάλ ήταν “Μάης του ’68. Πενήντα χρόνια μετά…”.»
Το θέμα που επιλέχθηκε για το 2019 είναι «Cabarets du monde – Καμπαρέ του κόσμου»
Πληροφορίες για την υποβολή προτάσεων
Καλούνται οι ενδιαφερόμενοι καλλιτέχνες να στείλουν τις προτάσεις τους με e-mail στο info@mikroparisi.com
Στις προτάσεις να περιλαμβάνονται:
• σύντομη περιγραφή της πρότασης (έως 200 λέξεις)
• στοιχεία συντελεστών (στα ελληνικά και στα αγγλικά)
• σύντομο βιογραφικό σημείωμα καλλιτέχνη/ομάδας
Πληροφορίες για εθελοντική συμμετοχή
Όσοι ενδιαφέρονται να συμμετέχουν εθελοντικά στις ομάδες διαχείρισης και φωτογραφικής καταγραφής του φεστιβάλ παρακαλούνται να στείλουν ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα στο info@mikroparisi.com.
Κατά την προετοιμασία του φεστιβάλ, οι εθελοντές-διαχειριστές παρακολουθούν τα προγραμματισμένα σεμινάρια και αφού συμπληρώσουν τις απαιτούμενες ώρες παρακολούθησης και εθελοντικής συμμετοχής, παραλαμβάνουν αντίστοιχη βεβαίωση.
Αιτήσεις θα γίνονται δεκτές μέχρι και τις 20 Οκτωβρίου.
Ένα από τα πιο διάχυτα παράπονα ανάμεσα στις τάξεις των Ελλήνων οινοποιών είναι ότι τα media του χώρου του κρασιού δεν τους «παίζουν». Θεωρώντας, όχι άδικα κάποιες φορές, ότι μερίδα των ανταγωνιστών τους αντιμετωπίζονται με περισσότερη εύνοια από αυτούς που «καθορίζουν» τις μόδες στο χώρο του κρασιού. Προφανώς δεν θα ακολουθήσει καμία καταγγελία ή επιβεβαίωση των παραπάνω παραπόνων, αντιθέτως αυτό που ακολουθεί δεν είναι παρά ένα παράδειγμα προς μίμηση από έναν άλλο «εξίσου» καλλιτεχνικό χώρο, αυτόν της μουσικής.
Locomondo
Πρόσφατα το αγαπητό σε όλους συγκρότημα των Locomondo κυκλοφόρησε το ένατό του album, με τίτλο Star. Πρώτο τραγούδι του album φιγουράρει το «Ράδιο». Το οποίο ξεκινά με τους εξής στίχους.
Αν μας έπαιζε το ράδιο ίσως και να μ’ άκουγες
Κι ίσως καταλάβαινες το πόσο σ’ αγαπώ
Από τον πρώτο κιόλας στίχο οι Locomondo έχουν δώσει το στίγμα τους όσον αφορά τις προθέσεις τους, βάζοντας τους ακροατές τους κατευθείαν στο παιχνίδι με τον πιο άμεσο τρόπο. Είναι ξεκάθαρο ότι το συγκρότημα, μετά από 15 χρόνια πορείας και 9 albums, νιώθει την αυτοπεποίηθηση ή την ανάγκη να εκφράσει τα δικά του παράπονα με το ιδιαίτερο μουσικό του ιδίωμα.
Αν μας παίζαν τα μπιτσόμπαρα ίσως με θυμόσουνα όταν θα κουνιόσουνα με την μουσική
Αν μας παίζαν τα ρακάδικα και τα τσιπουράδικα θ’ άκουγαν κι οι έντεχνοι κι ίσως άκουγες κι εσύ
Οι παραπάνω στίχοι δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια παρερμηνείας, καθώς το συγκρότημα δεν χαρίζεται στην κριτική του. Στοχοποιώντας το σύνολο των χώρων (λείπει από το κείμενο η αναφορά στην Τηλεόραση) όπου μετά από τόσα χρόνια επιτυχίας τα τραγούδια τους εξακολουθούν να μην ακούγονται. Δεν λείπουν βέβαια και οι ερμηνείες αυτών που λένε, ότι το τραγούδι είναι αφιερωμένο στα συγκροτήματα και τους μουσικούς που παλεύουν σήμερα να εκφραστούν και να ακουστούν, σε μια πανθομολογουμένως δύσκολη εποχή.
Αυτό το παλιοσύστημα
Είναι δύσκολο να αποφασίσει κάποιος που διαβάζει τα παραπάνω, τί του κάνει περισσότερη εντύπωση. Η απόφαση ενός αρκετά γνωστού και αγαπητού μουσικού συγκροτήματος να τα βάλει με το «σύστημα», ή ότι υπάρχει ένα «σύστημα» ικανό να «κόψει» τα τραγούδια των Locomondo; Η αλήθεια είναι ότι όλα αυτά τα χρόνια που το συγκρότημα οργώνει τις πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού για συναυλίες, έχει καταφέρει να συγκεντρώσει φανατικούς φίλους και πιστούς οπαδούς. Χωρίς να χάνει ούτε στιγμή όμως το κέφι του και την ενέργεια που βγάζει στα Live του, που για όποιον έχει παρευρεθεί έστω και μια φορά μένουν αξέχαστες.
Το ερώτημα λοιπόν παραμένει στο λόγο που το συγκρότημα αποφάσισε να αντιδράσει με έναν τέτοιο τρόπο. Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στα λόγια του τραγουδιστή του συγκροτήματος Μάρκου Κούμαρη, που σε πρόσφατη συνέντευξη του αναγνώρισε ότι η εποχή και η δομή της σύγχρονης μουσικής βιομηχανίας δεν ευνοούν τα συγκροτήματα. Καθώς στην εποχή των reality και των Social Media τα φώτα συγκεντρώνουν οι τραγουδιστές και κυρίως αυτοί του χαμηλότερου επιπέδου (sic), αφού αυτό φαίνεται ότι έχει την πλατύτερη απήχηση.
Καν΄το όπως οι Locomondo!!
Για να επιστρέψουμε στους παραπονιάρηδες οινοποιούς, η παραπάνω προτροπή δεν συνιστά σε καμία περίπτωση την συγγραφή ενός καταγγελτικού μανιφέστο, αλλά ούτε και την σύνθεση κάποιου αντίστοιχου άσματος. Αντιθέτως μάλλον αποτελεί τροφή για σκέψη για τον τρόπο που ένα συγκρότημα έχει καταφέρει μετά από 15 χρόνια να παραμένει αγαπητό και δημοφιλές, χωρίς τα τραγούδια του να βρίσκονται στις playlists των ραδιοφώνων.
Οι Locomondo λοιπόν είναι ένα από τα λίγα συγκροτήματα που ο πυρήνας του παραμένει αναλλοίωτος όλα αυτά τα χρόνια. Έχοντας επιλέξει να συνεχίσουν σαν συγκρότημα αντί να κυνηγήσουν την «εύκολη» και πιο επικερδή ατομική καριέρα. Αλλά κυρίως γιατί έχουν αποφασίσει τα τραγούδια τους να μην είναι ατελείωτα ερωτοκαψουροτράγουδα όπως αυτά που κυριαρχούν στα ραδιόφωνα.
Άρα προς όλους τους παραπονιάρηδες η συμβουλή των Locomondo θα ήταν πιθανότατα να συνεχίσουν τις προσπάθειες τους φτιάχνοντας τα κρασιά που αγαπούν οι ίδιοι, και όχι αυτά που αγαπάει το κάθε «σύστημα». Όπως και η συνεχής επαφή με τους φίλους των κρασιών τους, γιατί εν τέλει αυτοί είναι το καλύτερο «σύστημα» που μπορεί να στηριχθεί ο κάθε «καλλιτέχνης». Βέβαια υπάρχει και ο τελευταίος στίχος του τραγουδιού για όσους θεωρούν ότι δεν τα λένε καλά οι Locomondo.
Λέω να πάρω την κιθάρα μου τις μπύρες τα τσιγάρα μου
«Της τριανταφυλλιάς τα φύλλα»: 200 νέοι μουσικοί και τραγουδιστές εμπνέονται από τη Δόμνα Σαμίου
23 συγκροτήματα νέων μουσικών παραδοσιακής μουσικής αναβιώνουν την παρακαταθήκη της Δόμνας Σαμίου στο ΚΠΙΣΝ
28 – 29 Σεπτεμβρίου 2019
Το Σάββατο 28 και την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου στις 19.30 στο Ξέφωτο του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) ο Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου και το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος παρουσιάζουν τη 2η Συνάντηση Νέων Συγκροτημάτων Παραδοσιακής Μουσικής.
Ένα διήμερο στο Ξέφωτο του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος γεμάτο μουσικές και τραγούδια με 23 μουσικά σχήματα από ολόκληρη την Ελλάδα. Περισσότεροι από 200 νέοι μουσικοί και τραγουδιστές εμπνέονται από την προσωπικότητα της Δόμνας Σαμίου και τον πολύτιμο θησαυρό που άφησε ως παρακαταθήκη και πειραματίζονται μεταφέροντας στο σήμερα τους παραδοσιακούς ήχους, αποδεικνύοντας ότι η παράδοση παραμένει μια ζωντανή δύναμη που προκαλεί τη νέα γενιά να τη γνωρίσει σε βάθος.
Η δεύτερη αυτή συνάντηση συγκεντρώνει ακόμα περισσότερους ανήσυχους δημιουργούς που ανακαλύπτουν πως «… ένα τραγούδι παραδοσιακό κρύβει μέσα του ένα ήθος, μια λεβεντιά, μια αξιοπρέπεια», όπως συνήθιζε να λέει και η Δόμνα Σαμίου.
Την καλλιτεχνική διεύθυνση της εκδήλωσης έχει ο Σωκράτης Σινόπουλος, διεθνώς αναγνωρισμένος μουσικός και στενός συνεργάτης της Δόμνας Σαμίου ως το τέλος της ζωής της.
Ο Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου είναι ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ίδρυσε η Δόμνα Σαμίου το 1981 με την υποστήριξη ανθρώπων που ήταν θαυμαστές του έργου της και της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής και με στόχο, μεταξύ άλλων, τη διάσωση της παραδοσιακής μουσικής. Η Δόμνα Σαμίου παρέμεινε Πρόεδρος του Συλλόγου ως το θάνατό της, τον Μάρτιο του 2012.
Το πρωί της Δευτέρας έφυγε ξαφνικά από τη ζωή ένας τεράστιος και προσωπικά για εμένα, λατρεμένος καλλιτέχνης. Δεν μπορώ καν να πω τη φράση πως ο Λαυρέντης “ήταν”. Ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας πάντα θα είναι εδώ, δίπλα μας με την μεγάλη του φωνή, το πληθωρικό του εγώ και με το τεράστιο ταλέντο του να μας συντροφεύει μέσα από τα τραγούδια του. Θα συνεχίσει να σημαδεύει τις στιγμές μας μέσα από το ραδιόφωνο και θα μεγαλόσουν και άλλες γενιές οι στίχοι και η μουσική του.
Σήμερα θα γράψω για ένα από τα μεγαλύτερα τραγούδια του, που σημάδεψε μια ολόκληρη δεκαετία. Το “Διδυμότειχο μπλουζ”.
Μεταφερόμαστε στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Οι “Τερμίτες” δεν υπάρχουν πλέον και ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας έχει πάρει την απόφαση να συνεχίσει μόνος του. Κάποιο βράδυ, σε ένα μπαρ ο Λαυρέντης και η παρέα του θυμούνται τα χρόνια του στρατού. Ανάμεσα στα άτομα της παρέας εκείνης ήταν και ο Γιάννης Μπαχ Σπυρόπουλος. Φίλος του Μαχαιρίτσα από την εποχή των “Τερμίτων”. Ακούγοντας τον Λαυρέντη να θυμάται την εποχή που πέρασε ως φαντάρος στο Διδυμότειχο άρχισε να σημειώνει και μέσα σε λίγες ώρες θα παρέδιδε στον φίλο του τους στίχους του “Διδυμότειχο μπλουζ”. Ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας δημιούργησε τη μουσικη του κομματιού κι έτσι δημιουργήθηκε το τραγούδι ορόσημο.
Ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας είχε αναφέρει γι’ αυτό το τραγούδι:
«Το τραγούδι αυτό είναι βιογραφικό κι αφορά την προσωπική μου ιστορία στο στρατό. Την διηγούμουνα μια μέρα στον Γιάννη Μπαχ Σπυρόπουλο και τ’ απόγευμα μου την έφερε σε στίχους! Ετοίμασα το δίσκο και περίμενα ότι θα κάνει κάποια επιτυχία ένα άλλο τραγούδι, το “Σε στυλ να μη ξεχνιόμαστε”. Όταν όμως ολοκληρώθηκε το “Διδυμότειχο Blues” και το τραγούδησα μαζί με τον Νταλάρα, είδα τις αντιδράσεις όλων στην εταιρεία, που έλεγαν ότι με το τραγούδι αυτό θα γίνει της κακομοίρας! Το είχε καταλάβει ο Μάτσας! Είχε και τρομερές εμπειρίες βέβαια αυτός. Εγώ δεν περίμενα τίποτα και γι’ αυτό ήμουν κι ελεύθερος. Κι όμως, ήταν καταιγιστική η επιτυχία του. Το “Διδυμότειχο Blues”, τώρα, μετά από τόσα χρόνια, το καταλαβαίνω, είναι ένα διαχρονικό τραγούδι κι ένα τραγούδι που δεν ξεφτίζει με τίποτα.»
Στην αρχή υπήρχε η σκέψη από τον Μαχαιρίτσα να το ερμηνεύσει ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου αλλά δεν τα βρήκαν. «Εγώ σκεφτόμουν να το πει ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Αυτός δεν κατάλαβε τι έλεγα εγώ και τελικά το είπε ο Νταλάρας», είχε πει. Τελικά η ίδια η δισκογραφική εταιρία,η ΜΙΝΟS επέμενε να μπει ο Γιώργος Νταλάρας ως ερμηνευτής μαζί με τον Μαχαιρίτσα.
Το τραγούδι έγινε αμέσως τεράστια επιτυχία και ο ομώνυμος δίσκος πούλησε 35.000 αντίτυπα. «Κάποτε ήμουν το παιδί που τραγουδούσε στους Τερμίτες. Μετά έγινα ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας» λέει.
Υπήρξαν όμως και κάποια παρατράγουδα σε σχέση με το “Διδυμότειχο μπλουζ”. Ο τότε δήμαρχος του Διδυμότειχου είχε διαμαρτυρηθεί για κάποιους στίχους του τραγουδιού όπως: «Διδυμότειχο μπλουζ τρύπα στη γεωγραφία / Διδυμότειχο μπλουζ αδειανή φωτογραφία». Όπως υποστήριζε: το Διδυμότειχο δεν είναι «τρύπα στη γεωγραφία» κι «αδειανή φωτογραφία». Τελικά, οι δύο πλευρές τα βρήκαν όταν ο Μαχαιρίτσας έδωσε κοινή συναυλία με τον Νταλάρα στο Διδυμότειχο.
Λαυρέντη σε ευχαριστούμε για όσα μας χάρισες…
Διδυμότειχο Blues
Γιώργος Νταλάρας, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας
Το 76 λίγο πριν να φέξει
πήρα ένα πλοίο άσπρο σαν ψυγείο
σαν νοσοκομείο
Το 76 σαν χοντρό αστείο
κρύο χειρουργείο το εθνικό θηρίο
μ’ έστειλε στη Χίο
Θρυλικός κομπάρσος με προφίλ κουρέλα
λούτσα στον ιδρώτα σάπιο καλοκαίρι
κουρεμένοι σβέρκοι
Εθνική διχόνοια τράκες και καψόνια
ίδια πελατεία απ’ το σινέ Ομόνοια
σαν φτηνή κολώνια
Το 76 έκλεισα τα μάτια
κάπνισα μια γόπα σβήστηκα απ’ το χάρτη
κόλαση του Δάντη
Σαν παροπλισμένος ψευτοεπαναστάτης
είχα τ’ άλλοθί μου το κουτσό σκυλί μου
την αποστολή μου
Τραύλιζα διατάξτε έσυρα δυο μήνες
μείναν άλλοι δέκα να ‘μαι στο Χαϊδάρι
παίδες εν καμίνω
Το ‘κρυβα απ’ όλους σαν παραχαράκτης
είπα θα περάσει ήμουνα προστάτης
Δωρ κι Εφιάλτης
Διδυμότειχο blues
Διδυμότειχο blues
Διδυμότειχο blues
Δίπλα μου η Αθήνα του Οδυσσέα σειρήνα
λαϊκή βιτρίνα…
Ο Κώστας Ρούκουνας ανήκει στη μεγάλη γενιά των λαικών ερμηνευτών και δημιουργών του μεσοπολέμου, που διαμόρφωσαν το νεώτερο ύφος στο λαικό τραγούδι των πόλεων.Επί πλέον υπήρξε, για δεκάδες χρόνια,συνεχιστής της παράδοσης του δημοτικού τραγουδιού, όπως αυτό μετεξελίχτηκε,μετά τις μεγάλες πληθυσμιακές ανακατατάξεις στον Ελλαδικό χώρο και τη δημιουργία των μεγάλων πολεοδομικών συγκροτημάτων.
Γεννήθηκε στο Νέο Καρλόβασι της νήσου Σάμου το 1904,από τον Απόστολο Ρούκουνα και την Ευτυχία Ντηνιακού. Πριν κλείσει τα δυο του χρόνια, ο πατέρας του έφυγε για τις Η.Π.Α.- αν και δεν υπήρχαν πιεστικοί οικονομικοί λόγοι- και στη συνέχεια χώρισαν με τη μητέρα του, που έμεινε στη Σάμο και ξαναπαντρεύτηκε τον Νίκο Δεμερτζίδη, με τον οποίο έκανε άλλα τρία παιδιά – ετεροθαλή αδέλφια του Κώστα- τον Γιάννη, την Μαρία και την Ελένη.
Σχολείο – όταν ήρθε ο καιρός – πήγε μόνο δέκα μέρες και στη συνέχεια στα 8 του χρόνια έπιασε δουλειά σ’ ένα τσιγαράδικο, όπου για να πάρει το μεροκάματο, έπρεπε να ετοιμάζει 3.000 τσιγάρα την ημέρα.Εκεί έμεινε 7 χρόνια και γύρω στο 1919-20, όταν ήρθαν μηχανές, απελύθη, για να δουλέψει κοντά στον πατριό του, που ήταν εξαίρετος άνθρωπος και είχε εργαστήριο ξυλουργικό που έφτιαχναν καρέκλες, κουφώματα κ.λ.π. Γρήγορα ο νεαρός Κώστας Ρούκουνας έμαθε κι’ αυτή τη τέχνη, που τον χαρακτήρισε για τα επόμενα χρόνια, μέχρι το 1924,που παρουσιάστηκε στο 37ο σύνταγμα πεζικού,στην Ξάνθη. Υπηρέτησε για δυό χρόνια στη Θράκη (Ξάνθη, Κομοτηνή,Κιρέτσιλερ κ.λ.π.) και λίγο πριν απολυθεί, πέθανε ο πατριός του και επιστρέφοντας στη Σάμο, ανέλαβε αυτός το ξυλουργείο. Εκείνα τα χρόνια, πριν ακόμα αρχίσει το τραγούδι, ήταν γνωστός στη Σάμο, με το ψευδώνυμο «Κώστας ο καρεκλάς» λόγω της καλής δουλειάς που έκανε. Η πρόσληψη στο ξυλουργείο και ενός Μικρασιάτη τεχνίτη, ειδικού στα κάρα, του μαστρο-Βαγγέλη(;), επέκτεινε τη δραστηριότητά τους και σε κατασκευές και σε επισκευές κάρων.
Eκείνο τον καιρό, «υποκύπτει» στις προτάσεις δύο σπουδαίων μουσικών της Σάμου, των αδελφών Βεργώνη -εκ των οποίων ο Κώστας έπαιζε τσίμπαλο- να εμφανίζεται μαζί τους τα Σαββατοκύριακα, στο γνωστό ψυχαγωγικό κέντρο «Πανσαμιακόν», που ήταν και το σπουδαιότερο στέκι διασκέδασης στο Νέο Καρλόβασι.
Ο Κώστας Ρούκουνας, έχοντας σαν οδηγό τη μουσική παρακαταθήκη της νεότητάς του, επηρεασμένος από τις Σμυρνέικες κομπανίες που περιόδευαν συχνά στο νησί την πρώτη εικοσαετία του αιώνα και βασιζόμενος στην εξαίσια φωνή του, γρήγορα ξεπέρασε το στενό πλαίσιο της Σαμιώτικης κομπανίας.Mετά από εξάμηνη συνεργασία με την κομπανία των Βεργώνηδων, απεφάσισε -και με την προτροπή τους- να μετακινηθεί στην πρωτεύουσα, για καλύτερη καλλιτεχνική τύχη.
Στα τέλη του 1927 – αρχές του ’28 – τον συναντάμε να δουλεύει για λίγο, σε βαρειά δουλειά – μεταφορέας ξυλείας,- στο ξυλουργείο του Βασιλειάδη, στον Πειραιά. Γρήγορα θα έλθει σε επαφή, με τη βοήθεια συμπατριωτών του μουσικών, με το χώρο των Μικρασιατών που σύχναζαν στο Μουσικό Καφενείο «Μικρά Ασία» στην οδό Αθηνάς 39.
Για ένα περίπου χρόνο με διάφορους φίλους μουσικούς θα δουλέψει σε διάφορα καφενεία -ψυχαγωγικά κέντρα της εποχής- στο Μενίδι, στη Ν.Ιωνία, σε γάμους γιορτές και βαφτίσια, για να κάνει γύρω στο 1929 το άλμα και να βρεθεί σ’ένα από
τα ωραιότερα μαγαζιά της εποχής στη «Μπύρα του Πίκινου» στο Θησείο, στην οδό Ακάμαντος 28 (το κτίριο υπάρχει στην ίδια κατάσταση μέχρι σήμερα), με τον Κώστα Τζόβενο (σαντούρι) και τον Βαγγέλη τον Ναύτη (βιολί), που μόλις είχε επιστρέψει από τις ΗΠΑ. Με μικροαλλαγές στην ορχήστρα, θα παραμείνει στου Πίκινου μέχρι το 1931-32, που έγινε και ο φόνος του ιδιοκτήτη Κώστα Πίκινου.Πρέπει να ήταν 1929 ή 30, που ο Παν.Τούντας -καλλιτεχνικός διευθυντής,τότε της Odeon και μετά της Columbia- πληροφορήθηκε την ύπαρξη του Κώστα Ρούκουνα και ζήτησε να τον ακούσει και να τον γνωρίσει. Πράγματι η γνωριμία -και η συγκίνηση απ’τη μεριά του Κώστα ήταν ισχυρή, αφού γνώρισε τον φημισμένο από την δισκογραφία Σμυρνιό συνθέτη- οδήγησε στη πρώτη δισκογραφική συνεργασία του Ρούκουνα, που με αγωνία, μετά την ηχογράφηση, περίμενε τα δείγματα της φωνής του, γιατί ακόμα οι μήτρες στέλνονταν στην Αγγλία για αναπαραγωγή
.
Πράγματι -και σωστά θυμάται στην αφήγησή του, στους Τάσσο Σχορέλη και Μίμη Οικονομίδη (βλ.βιβλίο: Κώστας Ρούκουνας,ένας ρεμπέτης,Αθήνα 1974)τα τέσσερα πρώτα τραγούδια του ήταν: «το κουκλί της Κοκκινιάς», το «αλάνης μάνας γυιός»,(δίσκος Columbia DG47) και «Η χασικλού»(δίσκος Columbia DG51),του Παναγιώτη Τούντα.Επίσης ο αμανές του σε δρόμο «Σαμπάχ»:
«Αυτό το αχ, δεν ειν’φωτιά, να πιω νερό να σβήσει,
Μον’είναι πόνος στην καρδιά που θα με βασανίσει»
Αυτή ήταν η αρχή. Ακολούθησε τον επόμενο χρόνο σειρά ηχογραφήσεων και 21 συνολικά τραγούδια, του Παν. Τούντα, του Ιάκωβου Μοντανάρη και άλλων, καθώς και δύο δημοτικά και εννέα αμανέδες. Μια μικροπαρεξήγηση, τον οδήγησε για λίγο στην His Master’s Voice,όπου έγραψε τέσσερα τραγούδια -τα οποία είχε ξεχάσει- για να επανέλθει στην Columbia και ταυτόχρονα με την προτροπή του Παν.Τούντα ν’αρχίσει και συνεργασία με την Odeon και Parlophone. Τα τραγούδια που έγραψε στη Η.Μ.V. ήταν: δύο μανέδες με δικούς του στίχους (Σαμπάχ και Ουσάκ)και τα τραγούδια του: «Μια Σαμιώτισσα μ’ έμπλεξε» και «Είμ’ ένα λεβεντόπαιδο», αντίστοιχα HMV AO 2128 και ΑΟ 2131.
Με μια παράλληλη και εντυπωσιακή παρουσία στη δισκογραφία και στα κέντρα,ο Κώστας Ρούκουνας πέρασε στην κατηγορία των μεγαλύτερων Ελλήνων τραγουδιστών, αντικαθιστώντας -μαζί με τον Στελλάκη Περπινιάδη- τις φωνές των μεγάλων τραγουδιστών της Σμύρνης και της Πόλης που κυριάρχησαν από το 1924 μέχρι το 1932, ιδιαίτερα στους δίσκους. Οι Γιώργος Βιδάλης, Κώστας Καρίπης, Αντώνης Νταλγκάς, Κώστας Νούρος, Ευάγγελος Σωφρονίου, Ζαχαρίας Κασιμάτης και άλλοι, παραχωρούν τη θέση τους στη νεώτερη γενιά.
Αλλά ας παρακολουθήσουμε τη πορεία του εξαίρετου αυτού τραγουδιστή, στα επόμενα χρόνια.
Μετά τον θάνατο του 37χρονου Κώστα Πίκινου, που ήταν και καλός του φίλος (έγραψε γι’ αυτόν δύο τραγούδια), πήγε για 40 μέρες στο κέντρο «ΠΟΥΠΕ» στους Αμπελόκηπους,με τον Ευάγγ. Σωφρονίου, τον Δημ.Σέμση και άλλους. Εν συνεχεία στου Σερελέα, στην οδό Δώρου, όπου γνώρισε και δούλεψε με τη διάσημη Ρόζα Εσκενάζυ, τον βιολιστή Δημήτρη Μανησαλή, τον Αγάπιο Τομπούλη, με το ούτι και τους Κωνσταντινουπολίτες δεξιοτέχνες της λύρας και του κανονιού Λάμπρο Λεονταρίτη και Λάμπρο Σαββαίδη.
Εκεί έμεινε μέχρι το 1934, οπότε «μετακομίζει» οριστικά στου Δήμου του Μουρούζη, όπου έμεινε συνέχεια μέχρι το 1947-48, με εξαίρεση τα καλοκαίρια και μερικά από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Από του Μουρούζη,όλα αυτά τα χρόνια πέρασε το «βαρύ πυροβολικό» -θα λέγαμε- των μουσικών και δημιουργών του λαικού τραγουδιού: Αντώνης Νταλγκάς,Ευάγγελος Σωφρονίου,Σπύρος Περιστέρης,Ιωάννης Δραγάτσης (Ογδοντάκης),Γιάννης Μπουναρμπαλής (βιολί),Δημήτρης Σέμσης,Γιάννης τσίμπαλο,Γιάννης Λειβαδίτης (τσίμπαλο),Γεωργία Μηττάκη, Μαρίκα Πολίτισσα,κλπ., κλπ.
Στη δισκογραφία, η συνεργασία με όλους τους μεγάλους δημιουργούς του λαικού τραγουδιού και η δυνατότητά του να ερμηνεύει τα δυσκολώτερα τραγούδια αυτής της περιόδου,τον φέρνουν στις πρώτες θέσεις σε πωλήσεις. Μαζί του συνεργάζονται οι: Παναγιώτης Τούντας, Ιάκωβος Μοντανάρης, Σταύρος Παντελίδης, Δημήτρης Λορέντζος ή Μπαρούσης, Κώστας Σκαρβέλης, Γρηγόρης Ασίκης, Σπύρος Περιστέρης, Σωτήρης Γαβαλάς, Ευάγγελος Παπάζογλου, Γιώργος Ροβερτάκης, ο Λάζαρος Ρούβας, ο Κώστας Καρίπης,και άλλοι λιγώτερο γνωστοί. Με τον Μάρκο Βαμβακάρη συνεργάστηκε τραγουδώντας μαζί του δύο απ’ τα ωραιότερα τραγούδια του Συριανού συνθέτη: Το «μαύρα μάτια μαύρα φρύδια» και τη «Ζηλιάρα» σε μια εκπληκτική διφωνία. Στην περίοδο 1930-40 πέρασε η φωνή του στη δισκογραφία των 78 στροφών γύρω στις 150 φορές. Μετά τον πόλεμο και τις νέες συνθήκες,ο Κ. Ρούκουνας συνέχισε την παρουσία του στο πάλκο,αλλά στη δισκογραφία περιορίστηκε -αν και δεν υπήρχε μείωση της ικανότητάς του- σε πολύ λίγα τραγούδια. Μέχρι το 1960 ηχογράφησε 25 περίπου τραγούδια.
Από τα 180 περίπου τραγούδια του , της δισκογραφίας των 78 στροφών 30 είναι αμανέδες με δικούς του στίχους και 50 περίπου δικές του δημιουργίες -στίχοι και μουσική- τα δε υπόλοιπα είναι δημιουργίες των φίλων του συνθετών και μερικά δημοτικά.
Το 1934 γνωρίζεται και νυμφεύεται τη γνωστή και σπουδαία τραγουδίστρια Άννα Πολίτισσα (Παγανά), που προέρχεται από μεγάλη μουσική οικογένεια της Κωνσταντινουπόλεως. Η Άννα Παγανά με τις τρεις αδελφές της Χρυσώ,Σοφία και Κορνηλία,που παίζαν ντραμς ακορντεόν και βιολί αντίστοιχα, αποτελούσαν απ’ τα σπάνια γκρουπ κοριτσιών της εποχής του μεσοπολέμου. Aντίστοιχο φαινόμενο ήταν οι αδελφές Πάνδρα,που ανέλαβαν μετά απ’ τον θάνατο του Κώστα Πίκινου τη «Μπύρα» του στο Θησείο. Δυστυχώς για τον Κώστα, η ωραία αυτή σύντροφος πέθανε τον Μάρτιο του 1943 σε νεαρή ηλικία, μάλλον από καρδιακή προσβολή.
Ένα από τα τραγούδια του Κώστα Ρούκουνα, γραμμένο για τους πνιγμένους από τη σύγκρουση δύο πλοίων έξω από τον Πειραιά,των πλοίων «ΥΔΡΑΚΙ» και «ΑΝΑΣΤΑΣΗ», έγινε η αιτία δικαστικού αγώνα, αφού οι ιδιοκτήτες στο δικαστήριο πέτυχαν να απαγορεύσουν την κυκλοφορία του δίσκου αυτού επειδή έθιγε τα συμφέροντα των εταιρειών τους. (Δίσκος ODEON GA 7048 του 1936 με τίτλο «Οι Αδικοπνιγμένοι»).
Λίγο,πριν τον πόλεμο και κατά την διάρκειά του, γνωρίστηκε και συνεργάστηκε στο πάλκο και με τους εκπροσώπους του Πειραιώτικου ρεμπέτικου. Έπαιξε για λίγο στου Μαυρομάτη στο Βοτανικό, απέναντι από το «Δάσος» του Βλάχου,όπου ήταν όλη η «Πειραιώτικη κομπανία»: Μάρκος, Βαμβακάρης,Δημήτρης Μπαγιαντέρας,Στράτος Παγιουμτζής,Γιάννης Παπαιωάννου,Στέλιος Κερομύτης,Μιχάλης Γενίτσαρης και άλλοι.
Το 1947-48 ήταν η τελευταία χρονιά στου Μουρούζη. Το μαγαζί πέρασε σε δεύτερη θέση, μετά τον θάνατο του ιδρυτή του και τα νεαρά παιδιά του δεν μπόρεσαν να σηκώσουν το βάρος της συνέχειας.
Την ίδια χρονιά παντρεύεται για δεύτερη φορά την νεαρή στιχουργό Αλεξάνδρα Κυριαζή, με την οποία έζησε όλα τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του.
Αν και στη δισκογραφία η παρουσία του περιορίστηκε,ο Κ.Ρούκουνας συνέχισε εντυπωσιακά την πορεία του στα κέντρα, χωρίς να παραμείνει ούτε μία περίοδο χωρίς δουλειά. Και αυτό γιατί η φωνή του, με το πέρασμα του χρόνου, όχι μόνο δεν περιορίστηκε,αλλά ωρίμαζε και άφηνε στους άλλους, μια γλυκειά αίσθηση επαναφοράς, στην ελκυστική περίοδο του μεσοπολέμου. Ήταν, μαζί με τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Στελλάκη Περπινιάδη, οι πιο βασικοί συνεχιστές της παράδοσης του ρεμπέτικου του μεσοπολέμου, αφού οι περισσότεροι από τη γενιά αυτή ή πέθαναν (Γιώργος Βιδάλης,Αντώνης Νταλγκάς,Γιώργος Κάβουρας,Δημήτρης Περδικόπουλος,Κώστας Καρίπης, Μαρίκα Πολίτισσα) ή πέρασαν στο περιθώριο (Δημήτρης Αραπάκης,Κώστας Νούρος,Ρίτα Αμπατζή, Ρόζα Εσκενάζυ κ.ά).
Τα καλοκαίρια του 1948-49-50, δούλεψε στις Τζιτζιφιές -το νέο στέκι του ρεμπέτικου- στου «Καλαματιανού» με τους Μάρκο Βαμβακάρη, Γιάννη Παπαιωάννου,Μιχάλη Γενίτσαρη,Στέλιο Κηρομύτη,Απόστολο Χατζηχρήστο,Σπύρο Περιστέρη,Γιώργο Ροβερτάκη,Γιώργο Μανησαλή,Ηλία Ποτοσίδη,Μανώλη Χιώτη και άλλους. Μετά τη δολοφονία του Καλαματιανού, δούλεψε τον χειμώνα του 1949-50-51 στου Τζίμη του Χοντρού, στην Αχαρνών με τους: Βασίλη Τσιτσάνη,Μάρκο Βαμβακάρη,Σωτηρία Μπέλλου,Γιώργο Μανισαλή και την Άννα Χρυσάφη.
Τον χειμώνα του 1951-52-ή 53, πήρε στο κέντρο «Θείος» του Μπερτζελέτου στα Λιόσια,το οποίο τον άλλο χρόνο, μεταφέρθηκε στη Ν.Φιλαδέφεια και μετονομάστηκε σε κέντρο «ΚΥΠΡΟΣ». Τα χρόνια αυτά έπαιξε με τον Γεράσιμο Κλουβάτο,τον Πάνο Γαβαλά (στα πρώτα του βήματα),τον Στέλιο Καζαντζίδη (στις πρώτες του εμφανίσεις) και άλλους. Το 1953 στο κέντρο «Ζέφυρος» στο Ν.Ηράκλειο, με τον επίσης «παλαίμαχο» Δημήτρη Ρουμελιώτη. Εκεί ήρθαν τα επόμενα χρόνια και ο Στέλιος Καζαντζίδης με την Καίτη Γκρέυ, ο Μάρκος Βαμβακάρης και άλλοι.
Το 1958-59 πήγε για 11 μήνες στις Η.Π.Α. με τον Γεράσιμο Κλουβάτο. Στη δεκαετία του ’60 τραγούδησε σποραδικά, όπου τον ζήτησαν και με την επαναφορά του ρεμπέτικου στη δεκαετία του ’70, επανήλθε στην επικαιρότητα, έκανε μερικούς ενδιαφέροντες δίσκους στις 33 στροφές και έλαβε μέρος σε δεκάδες εκδηλώσεις με διάφορα σχήματα από παλιούς και νέους μουσικούς και τραγουδιστές.
Πέρασε ήρεμα τα τελευταία χρόνια της ζωής του, αγαπητός σε όλους, με τη συζυγό του στο μικρό τους σπίτη στην Παλλήνη.
Πέθανε τον Απρίλιο του 1984 σε ηλικία 80 ετών χωρίς η φωνή του να έχει χάσει τίποτε από τη δροσιά της νεανικής του περιόδου.
Έχοντας δώσει δείγμα γραφής εδώ και δεκαετίες για το πού οδεύει, τα τελευταία χρόνια όχι μόνο δε βάζει φρένο στην κατηφόρα, αλλά μάλλον δείχνει να την απολαμβάνει.
Σε κάποια από τις πολλές συνεντεύξεις που έχει δώσει κατά καιρούς ο Διονύσης Σαββόπουλος θυμάμαι – με επιφύλαξη γιατί δεν έχω κατορθώσει να την εντοπίσω – το συνθέτη να αναφέρεται στη θεωρία των διαδοχικών πάτων, δηλαδή πως εκεί που νομίζεις πως έχει φτάσει στο χαμηλότερο σημείο, ανοίγει από κάτω και πέφτεις ακόμα χαμηλότερα. Όποια πάντως κι αν είναι η πατρότητα της εν λόγω δήλωσης, μάλλον περιγράφει με αρκετή ακρίβεια την ίδια την πορεία του Σαββόπουλου, τόσο καλλιτεχνικά, όσο πολιτικά ή ακόμα και αισθητικά. Έχοντας δώσει δείγμα γραφής εδώ και δεκαετίες για το πού οδεύει, τα τελευταία χρόνια όχι μόνο δε βάζει φρένο στην κατηφόρα, αλλά μάλλον δείχνει να την απολαμβάνει.
Κι όμως η πρώτη νιότη του έδειχνε πως θα γινόταν άλλος. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1944 στη Θεσσαλονίκη και σε ηλικία 19 ετών ήρθε στην Αθήνα, εγκαταλείποντας τη νομική του ΑΠΘ για να αφιερωθεί στη μουσική, κάτι που τον έφερε σε σύγκρουση με τον πατέρα του. Ένα χρόνο μετά ξεκινά τις μουσικές του εμφανίσεις. Εμπλέκεται στις πολιτικές ζυμώσεις της εποχής, που αφήνουν το αποτύπωμά τους και στον πρώτο του δίσκο «Φορτηγό» (1966, με τίτλο που αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο κατέβηκε στην πρωτεύουσα), όπου δίπλα στα δημοφιλή ως σήμερα ερωτικά τραγούδια «Συννεφούλα» και «Μη μιλάς άλλο γι’αγάπη» βρίσκουμε και το αντιπολεμικό «Βιετνάμ Γιε – γιε». Συμμετέχει στη δεύτερη από τις ιστορικές προδικτατορικές φοιτητικές συναυλίες με τα ακυκλοφόρητα τότε «Νέγρικα» του Μάνου Λοΐζου μαζί με τη Μαρία Φαραντούρη, λίγο πριν τη δικτατορία. Η χούντα τον συλλαμβάνει δυο φορές μέσα στο 1967 και τον φυλακίζει.
Καταφεύγει στο εξωτερικό και το 1969 κυκλοφορεί ο δίσκος «Το περιβόλι του τρελού», που πέρασε με πολλά τεχνάσματα τη χουντική λογοκρισία. Εκτός από το πολύ αγαπημένο «Ντιρλαντά», ο δίσκος ξεχωρίζει κυρίως για την «Ωδή στο Γεώργιο Καραϊσκάκη», που εμπνεύστηκε ο Σαββόπουλος βλέποντας μια αφίσα του Τσε Γκεβάρα στο Παρίσι την περίοδο των οδοφραγμάτων του Μάη του ’68. Ο Ρουμελιώτης επαναστάτης ήταν το κατάλληλο προκάλυμμα για να εγκριθεί από τους λογοκριτές, χαρίζοντάς στο τραγούδι παράλληλα μια μόνιμη θέση σε σχολικές χορωδίες της 25ης Μαρτίου.
Έμμεσα πολιτικά μηνύματα έχει και ο επόμενος δίσκος του «Μπάλλος», απ’όπου και η γνωστή διασκευή του «All along the watchtower» του Μπομπ Ντίλαν με τίτλο «Ο Παλιάτσος κι ο ληστής», ενώ στον ίδιο δίσκο βρίσκεται και το αυτοσαρκαστικό και σκωπτικό «Σ’ευχαριστώ ω εταιρεία». Την ίδια χρονιά ,το 1971 κυκλοφορεί και το 45άρι με τον πολύ γνωστό «Πολιτευτή», ο οποίος κατά ορισμένους στην πραγματικότητα αναφέρεται σκωπτικά στο Λεωνίδα Κύρκο, παρά την συμπάθεια του Σαββόπουλου για πολλά χρόνια στο ΚΚΕ εσωτερικού.
Ένας από τους πιο αξιόλογους δίσκους του θα κυκλοφορήσει την επόμενη χρονιά με τίτλο «Βρώμικο ψωμί», όπου εκτός από το πραγματικά ποιητικό «Δημοσθένους λέξις», ακούγεται και η πρώτη εκτέλεση του θρυλικού «Ζεϊμπέκικου», απ’ όπου και ο τίτλος του δίσκου, με ερμηνεία του ίδιου του Σαββόπουλου. Το τραγούδι καθιερώθηκε βέβαια με την επανεκτέλεση της Σωτηρίας Μπέλλου στον πρώτο μεταπολιτευτικό του δίσκο «Δέκα χρόνια κομμάτια», ενώ από την ηχογράφηση έχει περάσει στην ιστορία η ατάκα της τραγουδίστριας «μ’έβαλες και τραγουδάω ποπ». Πολλά από τα τραγούδια του δίσκου, ερωτικά, σατιρικά και πολιτικά αγαπήθηκαν από το κοινό, όπως ο «Καραγκιόζης», «Μια θάλασσα μικρή», «Ολαρία ολαρά» και «Στη συγκέντρωση της ΕΦΕΕ».
Ακολουθούν δίσκοι βασισμένοι στη δουλειά του για το κινηματογράφο και πάνω στον Αριστοφάνη, συγκεκριμένα για το «Happy Day» του Παντελή Βούλγαρη με θέμα τη Μακρόνησο και τους «Αχαρνής». Στη “Ρεζέρβα” του 1979 κυριαρχεί η πολιτική σάτιρα, κυρίως προς την αριστερά της εποχής ( “Για το σοσιαλισμό”, “Για τα παιδιά που ‘ναι στο κόμμα”), αλλά ιδίως -έμμεσα ή και άμεσα – το ΚΚΕ, με το Φλωράκη να τσουβαλιάζεται μαζί με τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στο “Εκλογές Μαντινάδα”. Πιο διαχρονικό αναδείχτηκε το “Τι έπαιξα στο Λαύριο”, εμπνευσμένο από τις απεργίες της περιόδου στην περιοχή, ενώ για στον ίδιο δίσκο έγραψε και το “Μακρύ ζεϊμπέκικο για το Νίκο”, αφιερωμένο στο Νίκο Κοεμτζή, τον τότε ισοβίτη που είχε σκοτώσει τρεις ανθρώπους, ανάμεσά τους δυο αστυνομικούς την περίοδο της χούντας με αφορμή μια παραγγελιά σε νυχτερινό κέντρο.
Μετά από μια δισκογραφική απουσία τεσσάρων ετών, ο Σαββόπουλος επιστρέφει θριαμβευτικά με το δίσκο “Τραπεζάκια έξω”, που έγινε αμέσως σουξέ, ιδίως με το τραγούδι “Ας κρατήσουν οι χοροί”, ένας ύμνος στην τρισχιλιετή συνέχεια της φυλής μας και του Χριστού την πίστη την Αγία, (είτε με τις αρχαιότητες/είτε με ορθοδοξία/των Ελλήνων οι κοινότητες/φτιάχνουν άλλο γαλαξία), που διέλυσε το διαλεκτικό υλισμό αφού μας δίδαξε ότι την ιστορία τη γράφουν οι παρέες. Ο δρόμος για το πολύ ευρύ κοινό είχε ανοίξει κι ο “Νιόνιος” τον περπάτησε μετά χαράς, με μεγάλες συναυλίες στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα μετά, αφήνοντας εποχή με την προσγείωσή του στο ΟΑΚΑ μέσα σε…αερόστατο, χάπενινγκ που κανείς δεν κατόρθωσε να επαναλάβει, ακόμα και τη χρυσή εποχή των μπουζουκιών στα ’90ς και πρώιμα ’00ς όπου είδαμε πολλούς τραγουδιστές να ίπτανται ως άγγελοι, φορτωμένοι λαμπιόνια κλπ. Η μεγάλη του αποδοχή του επέτρεψε να τεμπελιάσει τα επόμενα χρόνια κυκλοφορώντας μόνο δίσκους από ζωντανές ηχογραφήσεις και παρουσιάζοντας εκπομπές στην ΕΡΤ, όπως το “Ζήτω το ελληνικό τραγούδι” την περίοδο ’86-’87. Εκεί, αλλά και όχι μόνο συνεργάστηκε με σταρ όπως ο Γιάννης Πάριος, ο Τόλης Βοσκόπουλος, αλλά και η Αλίκη Βουγιουκλάκη, προκαλώντας επικρίσεις από παλιούς θαυμαστές του που τον θυμόταν στις εκλεκτικές του περιόδους όταν εμφανιζόταν σε μπουάτ.
Επόμενος δίσκος με νέα τραγούδια ήταν η “Ρεζέρβα” τη σημαδιακή χρονιά του 1989, όπου ξεκαθαρίζει τους λογαριασμούς του με την “Αποτυχία της Αριστεράς”, βρίζει τους “Κωλοέλληνες” που ψήφισαν ΠΑΣΟΚ, αλλά αφήνει ανοιχτή την πόρτα της λύτρωσης του προαιωνίου σεπτού έθνους από τη “μείζονα έκρηξη” που θα φέρουν οι “Πανέλληνες” (όχι δεν υπήρχαν ακόμα εκπομπές του Λιακόπουλου), και μας υποδεικνύει το ζικ-ζακ δρόμο για “Το Μητσοτάκ” που είναι ικανό να μας απαλλάξει από “το κνώδαλο τον παπατζή”.
Οι επόμενες δεκαετίες είναι καλλιτεχνικά αδιάφορες και ευθέως ανάλογες της ολοένα και συντηρητικότερης πολιτικής του διολίσθησης. Ενδεικτικά μόνο αναφέρουμε το στίχο από το Στις ακτίνες του Βορρά από το δίσκο “Μην πετάξεις τίποτε” του 1994:
Κι εμείς που αριστερίσαμε, ποιο τάχα ήταν το λάθος;
εφιάλτης ήταν το είδωλο, αλήθεια όμως το πάθος
και βούλιαξε στον χείμαρρο, στο δίκιο του πνιγμένο
και ξάφνου βγήκε απ’ τα κλαδιά της Πίστης φωτισμένο.
Δεν ήταν βέβαια ακριβώς χείμαρρος αυτό στο οποίο βούλιαξε ο Σαββόπουλος, αλλά κανονικός βούρκος, που δε φαίνεται να έχει και βυθό. Βούρκος που όχι μόνο τον οδήγησε να ασπαστεί ενθουσιωδώς τα περί “εθελοντισμού” στην Ολυμπιάδα του 2004, συμμετέχοντας και στη διαβόητα κιτς τελετή λήξης, αλλά μέχρι και να γράψει τραγούδι για τη Γιάννα Αγγελοπούλου. Λίγους μήνες πριν τους Αγώνες εξάλλου είχε γιορτάσει και τα 40 του χρόνια στο ελληνικό τραγούδι, κοσμώντας το Ηρώδειο με μια τούρτα από την οποία ξεπήδησε η -στα ντουζένια της τότε – Καλομοίρα. Κι αν κάποιοι θεώρησαν ότι δεν πάει άλλο, ο συνθέτης ήρθε πανηγυρικά να τους διαψεύσει με την προχθεσινή του εμφάνιση στο “Άλσος” πλαισιωμένος από έναν άντρα και μια γυναίκα στρίπερ, κι απορεί κανείς αν σε επόμενο νούμερο θα περιλαμβάνονται αρκούδες και μαϊμούδες.
Ως προς τις πολιτικές του παρεμβάσεις, σε γενικές γραμμές προσπαθούμε να τις σβήσουμε από τη μνήμη μας, αφού είναι έμπλεες γλειψίματος στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό “το 1964 είμασταν κατά της Αμερική, τώρα δικαίως υπέρ της” και γεμάτες μίσος για τους μετανάστες αλλά και τους τοξικοεξαρτημένους, καθώς το 2011 είχε προτείνει να “φιλοξενηθούν” οι μιαρές αυτές ομάδες ανεπιθύμητων συμπολιτών μας σε “αραιοκατοικημένα νησιά”. Όπως είναι φυσικό, ο Σαββόπουλος δε θα γινόταν να λείψει από τη χορεία των υποστηρικτών του “Ναι” στο δημοψήφισμα και το γενικότερο “μενουμευρωπαϊκό” συρφετό, ενώ είναι και σταθερή παρουσία του “Όλοι μαζί μπορούμε” του καλού φιλάνθρωπου ιδιοκτήτη του ΣΚΑΪ, αμάρτημα βέβαια στο οποίου υπέπεσαν και πολλοί αξιολογότεροί του καλλιτέχνες, ονόματα δε λέμε, υπολήψεις δε θίγουμε.
Ως άνθρωποι δεν μπορούμε να ευχηθούμε παρά μακροημέρευση και υγεία στον τραγουδοποιό, εξάλλου ο ίδιος ήταν ίσως κι από τους πρώτους που εισήγαγαν την έννοια στο ελληνικό πεντάγραμμο, θα προτιμούσαμε όμως να τα χιλιάσει όσο γίνεται πιο μακριά από τα αυτάκια και τα ματάκια μας. Εξάλλου και στον ίδιο μόνο καλό θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο.
«Αποβραδίς ξεκίνησα» («Χατζηκυριάκειο»), «Ζούσα μοναχός χωρίς αγάπη», «Ξεκινάει μια ψαροπούλα», «Νυχτερίδα», «Σαν μαγεμένο το μυαλό μου», «Ομορφη Πειραιώτισσα», αλλά και το «Φόρεσε αντάρτη τ’ άρματα» και πολλά ακόμη αθάνατα λαϊκά τραγούδια φέρουν την υπογραφή του Δημήτρη Γκόγκου (Μπαγιαντέρα) […] του δημιουργού που υπήρξε ένας από τους τελευταίους μεγάλους του ρεμπέτικου και συνάμα ο συστηματικότερος συνθέτης λαϊκών τραγουδιών με θέμα την Αντίσταση.
Ο μελετητής του λαϊκού μας τραγουδιού Νέαρχος Γεωργιάδης αναφέρει ότι ο Μπαγιαντέρας «συνέθεσε τουλάχιστον μια ντουζίνα τραγούδια για την Αντίσταση, στα οποία αναφέρονται ρητά τα ονόματα ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, που τα τραγουδούσε κρυφά κατά τη διάρκεια της Κατοχής και αργότερα».
Παιδί πολυμελούς οικογένειας ο Δημήτρης Γκόγκος (Μπαγιαντέρας ) γεννήθηκε το 1902 στον Πειραιά, από πατέρα Ποριώτη και μητέρα Υδραία. Εχοντας και ο ίδιος εργαστεί για χρόνια στο λιμάνι, σπούδασε ηλεκτρολόγος, όμως ποτέ δεν άσκησε αυτό το επάγγελμα.
Πνεύμα ανήσυχο για τα κοινωνικά και πολιτικά πράγματα της εποχής του, είχε δείξει παράλληλα ενδιαφέρον για την ποίηση και την απαγγελία, ενώ παρακολουθούσε εφημερίδες και άλλα έντυπα. Με τη μουσική ασχολήθηκε από πολύ μικρός, παίζοντας στην αρχή μαντολίνο, μετά βιολί και τέλος μπουζούκι.
Η διασκευή της γνωστής οπερέτας «Μπαγιαντέρα » για λαϊκή ορχήστρα, με μπουζούκι και μαντολίνο, που έκανε το 1925, ευθύνεται για το ψευδώνυμό του, το οποίο τον συνόδεψε σε όλη του τη ζωή.
Την ίδια εποχή άρχισε ν’ ασχολείται με το τραγούδι και τη σύνθεση. Στα νιάτα του υπήρξε αθλητής της ελληνορωμαϊκής και της ελεύθερης πάλης, κι όσοι τον γνώρισαν έλεγαν πως αν και μικρόσωμος ήταν πραγματικό παλικάρι. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Ν. Γεωργιάδης στο βιβλίο του «Ρεμπέτικο και Πολιτική» (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»), «οι αντιφάσεις του Μεσοπολέμου δεν άφησαν ανεπηρέαστο τον Μπαγιαντέρα , αλλά έγιναν οι αντιφάσεις της δικής του ζωής και προσωπικότητας. Κάποια παράνομη πράξη του στοίχισε πέντε χρόνια και τρεις μήνες φυλακή. Οι συνήθειες του κοινωνικού περιθωρίου κλόνισαν την υγεία του με δραματικές συνέπειες αργότερα».
Καθώς οι περιθωριακές του τάσεις έρχονταν σε μεγάλη αντίθεση με το έντονο πολιτικό του ενδιαφέρον, ο Μπαγιαντέρας παίρνει την απόφασή του: κλειδωμένος σ’ ένα δωμάτιο παλεύει σκληρά με τον εαυτό του και καταφέρνει να νικήσει τον εφιάλτη των ναρκωτικών.
Ο υμνητής των λαϊκών και προσφυγικών συνοικισμών του Πειραιά στα τελευταία χρόνια του Μεσοπολέμου, έχοντας πλέον στην πορεία σταθεροποιήσει τις πολιτικές του πεποιθήσεις, που βρίσκονταν στο χώρο της Αριστεράς, λίγο πριν τον πόλεμο γίνεται μέλος του ΚΚΕ.
Παίρνει μέρος στον πόλεμο (1940 – ’41) και βγάζει τον πρώτο του δίσκο με αυτό το θέμα. Το 1941, λίγο διάστημα μετά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα, πάνω στο πάλκο του κέντρου «Πειραιεύς» στο Μαρούσι όπου δούλευε νιώθει τα πρώτα συμπτώματα της τύφλωσης. Η τύφλωσή του δεν του επιτρέπει να υπηρετήσει ενεργά την Αντίσταση, παρόλο που το ήθελε με όλη του την ψυχή. Το κάνει, όμως, με το μόνο όπλο που διαθέτει: το τραγούδι και γίνεται ο «τυφλός ραψωδός της Αντίστασης».
Υμνώντας την ελευθερία, θέλοντας να δώσει κουράγιο σε αυτούς που αγωνίζονται τραγουδά: «Φόρεσε, αντάρτη, τ’ άρματα, ζώσε και το σπαθί σου/ και σύρε για τον πόλεμο κι η λευτεριά μαζί σου…».
Κι ακόμα: «Σου στέλνω χαιρετίσματα απ’ τα βουνά, μανούλα/ στο καραούλι βρίσκομαι, στην πιο ψηλή ραχούλα./ Εχω τ’ αγρίμια συντροφιά, έχω και τα ζαρκάδια/ με τους συντρόφους περπατώ μέρες, αυγές και βράδια./ Τον ουρανό για σκέπασμα, τη γη έχω για στρώμα/ και το ΕΑΜ μέσ’ στην καρδιά, γι’ αυτό θα μπω στο χώμα».
Σε αντιστασιακά τραγούδια του μάλιστα συναντάμε και αναφορές σε μεγάλες στιγμές της ελληνικής ιστορίας, από την αρχαιότητα μέχρι και το 1821, εμψυχώνοντας και δίνοντας την αίσθηση της συνέχειας των αγώνων.
***
«Φόρεσε αντάρτη τ’ άρματα / ζώσε και το σπαθί σου / και σύρε για τον πόλεμο / κι η λευτεριά μαζί σου.
Σύρε και θέλω νικητής / παιδί μου να γυρίσεις / για τη γλυκιά τη λευτεριά / το αίμα σου να χύσεις.
Πολέμησε αντάρτη μου / πως πολεμάνε όλοι / και με τον Άρη αρχηγό /να `ναι γλυκό το βόλι»
(το μεγάλο τραγούδι του Μπαγιαντέρα από τους Ραστ Χιτζάζ, αγαπημένους φίλους του «Ημεροδρόμου)
Ο λαϊκός υμνωδός της Αντίστασης, εξάλλου, δε θα μπορούσε να μην τραγουδήσει τον πρωτοκαπετάνιο Αρη Βελουχιώτη: «Πολέμησε αντάρτη μου, ως πολεμάνε όλοι/ και με τον Αρη αρχηγό, θα ‘ναι γλυκό το βόλι…»,«Για ντουφέκι δε με νοιάζει, ούτε βάζω πια μαράζι/ αρχηγό μου έχω τον Αρη, το λεβεντοπαλικάρι…».
Ο Μπαγιαντέρας στα πενήντα χρόνια της καλλιτεχνικής του ζωής πρόσφερε πολλά στην τέχνη που υπηρέτησε. Δούλεψε με όλους τους μεγάλους του ρεμπέτικου τραγουδιού (Βαμβακάρη, Στράτο, Κερομύτη, Μπάτη, Παπαϊωάννου, Χατζηχρήστο, Τσιτσάνη κ.ά.).
Τυφλός από την περίοδο της Κατοχής, εξακολούθησε να δουλεύει, αρχικά με λαϊκά συγκροτήματα και αργότερα μόνος του, γυρνώντας από ταβέρνα σε ταβέρνα με τη βοήθεια της κόρης του. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι το 1963. Ελάχιστες ήταν οι εμφανίσεις του το επόμενο διάστημα, ενώ στα τελευταία χρόνια της ζωής του αναγκάστηκε ακόμη και να ζητιανέψει για να επιβιώσει. Ο συνθέτης των χιλιοτραγουδισμένων επιτυχιών, του «Χατζηκυριάκειου» και της «Ψαροπούλας», πέθανε στις 18 Νοεμβρίου 1985 πάμπτωχος και μόνος.
https://www.ellines.com
