After a long, hard bike ride, there’s nothing like rewarding yourself with a refreshing beer or ice cream. But wouldn’t it be even better if someone else were paying?According to the BBC, the Northern Italian city of Bologna will give you free beer, ice cream, or movie tickets as a reward for using sustainable forms of transport.
The perks come as part of a program called Bella Mossa (“Good Job”), initiated by Urban Planner Marco Amadori. The program utilizes the Better Points app, where users are rewarded with points each time they make a journey by bike, public transport, or by foot. They can then exchange their points for a freebie of their choice at participating local businesses.
Points are rewarded on a per journey basis, rather than for distance covered. The app uses GPS tracking to make sure people aren’t cheating, and there’s a four journey daily limit to encourage users to keep using the app over time. Around eight journeys are required to claim something like an ice cream, the BBC says.
Bella Mossa runs from April through September, so you’ll need to wait until next year if you want to rack up points during a Bologna vacation. With free beer and cycling, we can’t think of a better a summer getaway.
Ποιοί είναι οι σημαντικότεροι newcomers του 2018, οι κορυφαίες γαστρονομικές εμπειρίες, τα καλύτερα εστιατόρια για ελληνική κουζίνα, για ethnic ή τα καλύτερα all-day restaurants;
100+ διακεκριμένες προσωπικότητες από διάφορους κλάδους του επιχειρηματικού, πολιτικού και πολιτιστικού κόσμου, δίνουν την απάντηση και αναδεικνύουν μέσω ψηφοφορίας τα κορυφαία εστιατόρια της χρονιάς.
Στην κριτική επιτροπή των Restaurant 100 Awards συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, οι: Χάρης Βαφειάς – CEO Stealthgas, Πάνος Ιωαννίδης, R&D Chef, Μίλτος Καμπουρίδης – CEO Dolphin Capital Partners, Θόδωρος Λέλεκας – Wine & Spirits Communicator, Ντίνα Νικολάου – Chef, Λόλα Νταΐφά – Σύμβουλος Δημοσίων Σχέσεων, Στέλιος Πιρπινιάς – Διευθυντής Λιανικής Τραπεζικής HSBC, Βασίλης Γαλανός Δημοσιογράφος Οίνου και Wine Consultant, Μύρωνας Στρατής – Τραγουδιστής, Ελένη Ψυχούλη – Δημοσιογράφος.
Η διαδικασία της ανάδειξης των Restaurant 100 δεν προϋποθέτει υποβολή υποψηφιότητας εκ μέρους των εστιατορίων. Η φετινή powerlist περιλαμβάνει 34 νέα εστιατόρια. Επιπλέον, 31 εστιατόρια κατάφεραν να βελτιώσουν τη θέση τους στη συνολική κατάταξη, 30 υποχώρησαν και 5 παρέμειναν σταθερά.
Η βράβευση των νικητών έγινε σε μία λαμπερή τελετή απονομής χθες Δευτέρα 15 Οκτωβρίου, στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης στον Ταύρο.
Top 100 Restaurants
1
Σπονδή
Αθήνα
2
Funky Gourmet
Κεραμεικός
3
Varoulko seaside
Πειραιάς
4
Vezené
Αθήνα
5
Aleria Restaurant
Αθήνα
6
Nolan
Αθήνα
7
Cookoovaya
Αθήνα
8
Etrusco
Κέρκυρα
9
Selene
Σαντορίνη
10
Botrini’s
Χαλάνδρι
11
Τo Θαλασσάκι
Τήνος
12
Sushimou
Αθήνα
13
Hytra
Αθήνα
14
Basegrill Athens
Περιστέρι
15
Τραβόλτα
Περιστέρι
16
CTC
Καισαριανή
17
Matsuhisa Mykonos
Μύκονος
18
Πεσκέσι
Ηράκλειο Κρήτης
19
Μαύρη Θάλασσα
Καλαμαριά Θεσσαλονίκης
20
ΜεΖεν
Βόλος
21
Βασίλαινας
Αθήνα
22
Παπαϊωάννου
Πειραιάς
23
Matsuhisa Athens
Βουλιαγμένη
24
Premiere Restaurant
Intercontinental, Αθήνα
25
Nikkei
Κολωνάκι
26
Scala Vinoteca
Αθήνα
27
Κουκούμαβλος
Σαντορίνη
28
Γαστροδρόμιο «Εν Ολύμπω»
Λιτόχωρο Πιερίας
29
Ratka
Αθήνα
30
Clochard
Θεσσαλονίκη
31
Σπύρος & Βασίλης
Κολωνάκι
32
Tudor Hall
Αθήνα
33
Κοντοσώρος
Φλώρινα
34
Κρητικός
Παλλήνη
35
Μαραθιά
Τήνος
36
Oozora
Κηφισιά
37
Kenshō
Μύκονος
38
Αυλή
Ρέθυμνο
39
Ιθάκη
Βουλιαγμένη
40
Omega3
Πλατύς Γιαλός,Σίφνος
41
Σελήνη
Θεσσαλονίκη
42
3SIXTY
Ναύπλιο
43
Simul
Αθήνα
44
L’ Aubrevoir
Αθήνα
45
Duck Private Cheffing
Θεσσαλονίκη
46
GB Roof Garden
Hotel Grande Bretagne, Αθήνα
47
Nammos
Μύκονος
48
Αφρόψαρο
Αθήνα
49
Τηλέμαχος
Κηφισιά
50
Thria
Θεσσαλονίκη
51
Tomata
Sani Resort – Χαλκιδική
52
Bill&Coo
Μύκονος
53
Παπαδάκης
Αθήνα
54
Ψάριστον
Αθήνα
55
21 Restaurant
Κηφισιά
56
Grada nuevo
Θεσσαλονίκη
57
Fresco
Sani Resort – Χαλκιδική
58
Κυρίμαι
Γερολιμένας Ν. Λακωνίας
59
Milos Restaurant
Αθήνα
60
Βεντήρη Roast House
Αθήνα
61
DRY & RAW by Drakoulis
Βούλα
62
Alfredo’s Grand Dining
Θεσσαλονίκη
63
Fuga
Μέγαρο Μουσικής, Αθήνα
64
Κάβος
Κόρινθος
65
Οψοποιών Μαγγανείαι
Θεσσαλονίκη
66
Ε/Γ Ταξιδεύοντας στα Βόρεια
Νέα Ερυθραία
67
Άργουρα
Καλλιθέα
68
Feedέλ Urban Gastronomy
Αθήνα
69
Izakaya
Αθήνα
70
Kozi’s
Μελίσσια
71
Il Salumaio d’Atene
Κηφισιά
72
Lycabettus Restaurant
Andronis Luxury Suites, Σαντορίνη
73
Αθήρι
Αθήνα
74
Clap The Restaurant
Αθήνα
75
Metropolis Roof Garden
Αθήνα
76
Σκελετόβραχος
Γαλαξίδι
77
Balthazar
Αθήνα
78
Blue Pine
Κηφισιά
79
Kiouzin
Αθήνα
80
Paleo
Πειραιάς
81
Φάρμα Μπράλου Steak Bar
Αθήνα
82
Burger AP
Αγ. Παρασκευή
83
Calypso – Elounda Peninsula All Suite Hotel
Ελούντα Κρήτης
84
Μαυρίκος
Ρόδος
85
Nikkei
Μύκονος
86
Αιόλου 68
Αθήνα
87
Σερσέ λα Φαμ
Αθήνα
88
Μάνη Μάνη
Αθήνα
89
Nolita
Αθήνα
90
Mono
Αθήνα
91
Μυστικός Κήπος
Χαλάνδρι
92
Kitchen Lab
Αγ. Παρασκευή
93
Βενετσιάνικο Πηγάδι
Κέρκυρα
94
Feyrouz
Αθήνα
95
Kastri Bistro
Νέα Ερυθραία
96
Κίτσουλας
Χαλάνδρι
97
Spilia Seaside Restaurant
Μύκονος
98
Γευσοκράτορας
Πορταριά Πηλίου
99
Tassia Restaurant
Κεφαλονιά
100
Παλαιά Πόλις
Ξάνθη
Top 10 Newcomers
Τα καλύτερα νέα εστιατόρια.
1
Parla
Κηφισιά
2
Φάρμα Μπράλου Steak Bar
Αθήνα
3
L’Audrion
Αθήνα
4
Scorpina
Νέο Ψυχικό
5
Opera Quarta
Αθήνα
6
Coyoacan
Αθήνα
7
The Aficionados
Θεσσαλονίκη
8
Queen Bee
Αθήνα
9
Salonica Restaurant & Bar
Θεσσαλονίκη
10
Woo Woo
Κολωνάκι
Top 10 Greek & Regional Cuisine Restaurants
Εστιατόρια και ταβέρνες μοντέρνας και παραδοσιακής ελληνικής κουζίνας και τοπικής ελληνικής κουζίνας.
1
Πεσκέσι
Ηράκλειο Κρήτης
2
Selene
Σαντορίνη
3
Τo Θαλασσάκι
Τήνος
4
Κοντοσώρος
Φλώρινα
5
Γιουβετσάκια
Αθήνα
6
Γαστροδρόμιο «Εν Ολύμπω «
Λιτόχωρο Πιερίας
7
Θωμάς
Φλώρινα
8
Κίτσουλας
Χαλάνδρι
9
Ντουνιάς
Δρακόνα – Χανιά
10
Χαρούπι
Θεσσαλονίκη
Top 10 Ethnic Cuisine Restaurants
Eστιατόρια και ταβέρνες μοντέρνας και παραδοσιακής ελληνικής κουζίνας και τοπικής ελληνικής κουζίνας.
1
Sushimou
Αθήνα
2
Nikkei
Κολωνάκι
3
Nolan
Αθήνα
4
Matsuhisa Athens
Βουλιαγμένη
5
Rouan Thai
Πειραιάς
6
Buba
Κηφισιά
7
Oozora
Κηφισιά
8
Kiku
Αθήνα
9
Pink Elephant
Χαλάνδρι
10
Jiang nan
Θεσσαλονίκη
Top 10 Restaurants for Fish
1
Varoulko seaside
Πειραιάς
2
Τραβόλτα
Περιστέρι
3
Παπαϊωάννου
Πειραιάς
4
Milos Restaurant
Αθήνα
5
Παπαδάκης
Αθήνα
6
Μαύρη Θάλασσα
Καλαμαριά Θεσσαλονίκης
7
Κόλλιας
Αθήνα
8
Δουράμπεης Oyster
Αθήνα
9
Marea Sea Spirit
Θεσσαλονίκη
10
7 Θάλασσες
Θεσσαλονίκη
Top 10 Restaurants for Meat
1
Basegrill Athens
Περιστέρι
2
Vezené
Αθήνα
3
Κρητικός
Παλλήνη
4
Τηλέμαχος
Κηφισιά
5
DRY & RAW by Drakoulis
Βούλα
6
Φάρμα Μπράλου Steak Bar
Αθήνα
7
Γίδι
Μεταμόρφωση
8
Kozi’s
Μελίσσια
9
Tzaki ‘Ho
Θεσσαλονίκη
10
Το Τρίγωνο
Καλύβια – Αθήνα
Top 10 Bar Restaurants
Wine-restaurants, cocktail restaurants, beer restaurants, live music restaurants
Νέα μελέτη δείχνει ότι οι αλλαγές που προκαλούνται από τη μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να βοηθήσουν το σώμα σας να καταπολεμήσει τις μελλοντικές καρδιαγγειακές βλάβες.
Εδώ και χρόνια, η επιστημονική έρευνα έχει βρει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ έχει οφέλη για την υγεία της καρδιάς – τώρα οι ερευνητές επικεντρώνονται στο γιατί υπάρχουν αυτά τα οφέλη. Μια πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη στο πανεπιστήμιο του Ινστιτούτου Βιοϊατρικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο βρήκε έναν πιθανό τρόπο με τον οποίο η αλκοόλη μπορεί να ενισχύσει την καρδιαγγειακή υγεία. Κατά ειρωνικό τρόπο, φαίνεται ότι η δυσκολία μεταβολισμού του αλκοόλ μπορεί να προετοιμάσει την καρδιά σας για να καταπολεμήσει τις μεγαλύτερες απειλές για την υγεία.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cardiovascular Research της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καρδιολογίας τον Ιούνιο του 2018, υποδηλώνει ότι τα καρδιοπροστατευτικά αποτελέσματα του αλκοόλ συνδέονται με την αλδεϋδη αφυδρογονάση-2 (ALDH2), ένα ένζυμο που βοηθά στη διεργασία επιβλαβών χημικών ουσιών που προκαλούνται από διάφορες μορφές καρδιαγγειακού στρες , και την ακεταλδεϋδη, ένα τοξικό παραπροϊόν της μεταβολικής αλκοόλης που βοηθά στην επεξεργασία της ALDH2.
Παλαιότερες έρευνες έχουν δείξει ότι όταν η καρδιά υποφέρει από ορισμένους τύπους τραυματισμών, η δραστικότητα ALDH2 μειώνεται σημαντικά, οδηγώντας σε μεγαλύτερη πιθανότητα κυτταρικής βλάβης και κυτταρικού θανάτου. Αλλά η νέα μελέτη διαπίστωσε ότι η προηγούμενη έκθεση στην ακεταλδεΰδη από την κατανάλωση οινοπνεύματος θα μπορούσε να προετοιμάσει το σώμα για να παράγει περισσότερο ALDH2 όταν αντιμετωπίζει άλλους τύπους ζημιών αργότερα.
«Τα δεδομένα μας δείχνουν ότι η μέτρια έκθεση στην αιθανόλη προκαλεί μικρό στρες στα καρδιακά κύτταρα, αλλά όχι αρκετά για να τα σκοτώσουν», δήλωσε ο Julio Cesar Batista Ferreira, κύριος ερευνητής της μελέτης. Τα καρδιακά κύτταρα τελικά δημιουργούν μια βιοχημική μνήμη για την προστασία από το άγχος, γνωστό και ως preconditioning. »
Για να δοκιμάσουν αυτή τη «μνήμη», οι ερευνητές μελέτησαν τις καρδιές ποντικών σε μοντέλο ex-vivo ή έξω από το σώμα. Μια ομάδα καρδιών εκτέθηκε σε αιθανόλη για 10 λεπτά, σε δόση ισοδύναμη με δύο ποτήρια κρασιού για έναν άνθρωπο μέσου μεγέθους, ανάλογα με τη μάζα κάθε ζώου.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές προσομοίασαν το καρδιαγγειακό στρες στις καρδιές της ομάδας που υποβλήθηκε σε θεραπεία, καθώς και σε μια ομάδα που δεν είχε εκτεθεί προηγουμένως σε αιθανόλη. Στην ομάδα που είχε την έκθεση σε αιθανόλη, μετά από μία ώρα, κατά μέσο όρο το 30% των κυττάρων στις καρδιές τους είχε πεθάνει. Συγκριτικά, η ομάδα που δεν έλαβε θεραπεία με αιθανόλη πριν από την προσομοίωση καρδιακής βλάβης έχασε περίπου το 50% των κυττάρων. Μία ανάλυση αποκάλυψε επίσης ότι η δραστικότητα ALDH2 ήταν διπλάσια στην ομάδα που υποβλήθηκε σε αγωγή με αιθανόλη καθώς στην ομάδα που δεν υποβλήθηκε σε αγωγή η δραστικότητα ALDH2 της θεραπευμένης ομάδας ήταν ισοδύναμη με την στάθμη που μετρήθηκε σε μια ομάδα ελέγχου, η οποία δεν εκτέθηκε σε αλκοόλη ούτε τραυματισμό.
Για να εξεταστεί περαιτέρω το φαινόμενο, μια άλλη ομάδα καρδιών ποντικού θεραπεύθηκε τόσο με αιθανόλη όσο και με ένα φάρμακο που αναστέλλει τη δραστικότητα ALDH2. Σε αυτή την ομάδα, ο κυτταρικός θάνατος αυξήθηκε στο 80% μετά την προσομοίωση καρδιακής βλάβης, γεγονός που ενισχύει την ιδέα ότι τα καρδιοπροστατευτικά αποτελέσματα του αλκοόλ εξαρτώνται πράγματι από την ALDH2.
Ενώ αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν τη δυναμική που έχει το αλκοόλ να βοηθά στην προστασία της καρδιάς – και πιο σημαντικό, η ALDH2 και η προηγούμενη έκθεση στην ακεταλδεΰδη – αυτή η προστατευτική επίδραση δεν συμβαίνει σε κάθε περίπτωση.
«Η ακεταλδεΰδη που προκύπτει από την αφομοίωση της αιθανόλης, μπορεί να προστατεύσει τους περισσότερους ανθρώπους εάν παράγεται σε μικρή ποσότητα, αλλά μπορεί επίσης να μεγιστοποιήσει τη ζημιά που προκαλείται από καρδιακή προσβολή σε ένα άτομο με γονιδιακή μετάλλαξη ALDH2 «. Αυτή η μετάλλαξη, ιδιαίτερα συχνή σε ανθρώπους που έχουν καταγωγή από την ανατολική Ασία, εμποδίζει τον οργανισμό να επεξεργαστεί σωστά την ακεταλδεΰδη μετά την κατανάλωση αλκοόλ και μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερα ποσοστά κυτταρικού θανάτου. Η Ferreira προειδοποιεί επίσης για την υπερκατανάλωση αλκοόλ, η οποία μπορεί να έχει αρνητικό καρδιαγγειακό αντίκτυπο ακόμα και σε εκείνους που δεν έχουν ανεπάρκεια ALDH2.
Η τελική ομάδα καρδιών που εξετάστηκαν στη μελέτη προήλθε από ποντίκια που ήταν γενετικά τροποποιημένα για να έχουν μια μετάλλαξη που μείωσε τη δραστηριότητα ALDH2 κατά περίπου 80%. «Σε αυτή την ομάδα, όταν εκθέσαμε τις καρδιές στην αιθανόλη, η ζημιά [προσομοιωμένη καρδιά] … ήταν μεγαλύτερη. Ο ρυθμός κυτταρικού θανάτου αυξήθηκε από 50% σε 70%», δήλωσε ο Ferreira. Ωστόσο, όταν οι ερευνητές θεράπευσαν την καρδιά αυτής της ομάδας με ένα πειραματικό φάρμακο που ενεργοποιεί την ALDH2, ο κυτταρικός θάνατος έπεσε στο 35%.
Οι ερευνητές εργάζονται τώρα για να καθορίσουν πώς η παρουσία της ακεταλδεΰδης δημιουργεί αυτή τη «μνήμη» που διατηρεί την ALDH2 πιο δραστήρια σε περιόδους μελλοντικού άγχους, με στόχο την ανάπτυξη ενός φαρμάκου που μιμείται τον μηχανισμό, έτσι ώστε να μπορούν να απολαύσουν όλοι αυτή την καρδιοπροστατευτική επίδραση του αλκοόλ.
Τα ‘Φυσικά’ Κρασιά στην Ελλάδα – η πρώτη κυκλοφορία ελληνικού βιβλίου με θέμα τα Natural Wines
O Master of Wine Γιάννης Καρακάσης πρωτοπορεί ασχολούμενος με ένα από τα πιο πολυσυζητημένα «κινήματα» παγκοσμίως στο χώρο του κρασιού. Μετά το ηλεκτρονικό βιβλίο «The Vineyards and Wines of Greece 2017», ο Γιάννης Καρακάσης κυκλοφορεί το πρώτο του βιβλίο σε hard copy, χαρτογραφώντας και καταγράφοντας τις προσπάθειες «φυσικής» οινοποίησης σε όλη την Ελλάδα.
Το «Φυσικά Κρασιά στην Ελλάδα» είναι και το πρώτο βιβλίο στα ελληνικά για το συγκεκριμένο θέμα. Καταγράφει όλους τους προβληματισμούς σε σχέση με τη νομοθεσία, τις πρακτικές και τη χρήση θειωδών. Επιπρόσθετα αναδεικνύει ερωτήματα για την μελλοντική θέση των Φυσικών Κρασιών στην αγορά. Άμεσο, κατανοητό, απλό στη γραφή του και παράλληλα με επιστημονικές εξηγήσεις, το βιβλίο παρουσιάζει και αξιολογεί περίπου 80 κρασιά από 27 διαφορετικούς παραγωγούς.
Ο συγγραφέας σχολιάζει: «Η φυσική σκηνή στη χώρα μας είναι πάρα πολύ δυναμική. Με έχει εντυπωσιάσει το πώς καθημερινά κυκλοφορούν και νέες προσπάθειες, κάτι που κάνει το συγκεκριμένο βιβλίο υποψήφιο για πολλές αναθεωρήσεις στο μέλλον.»
Αξίζει την προσοχή των εμπλεκομένων στο χώρο του κρασιού και μπορείτε να το προμηθευτείτε από συγκεκριμένα σημεία πώλησης στην Αθήνα, όπως το Greece and Grapes, το Mr. Vertigo, κάβα Kylix και Wine Box. Στη Θεσσαλονίκη είναι διαθέσιμο από την κάβα WineHouse
A neurotic scientist tries to balance his love story with a famous top model with his obsession about that Laws of the Thermodynamics rule their relation.
Μια έννοια που εισήχθη στη θερμοδυναμική για να εξηγήσει τον παρατηρούμενο «εκφυλισμό» της ενέργειας, καθώς μετατρέπεται από τη μια μορφή στην άλλη, φαίνεται να είναι υπεύθυνη για τα παράσιτα που ακούμε και για τα παγάκια που λιώνουν μόλις τα βγάζουμε από το ψυγείο, και προκαλεί δυσάρεστες σκέψεις για το μέλλον του σύμπαντος. Ποια είναι επιτέλους αυτή η εντροπία και γιατί τη συναντάμε συνεχώς;
Η έννοια της εντροπίας είναι από εκείνες τις περίεργες έννοιες της φυσικής για τις οποίες μπορεί να μην ξέρουμε να πούμε πολλά πράγματα, αλλά τα αποτελέσματά τους τα βιώνουμε καθημερινά. Πάρτε, ας πούμε, τα παγάκια. Βγάζουμε τα παγάκια από την κατάψυξη και μετά από καμιά ωρίτσα έχουν όλα λιώσει. Όσο πιο ζεστό το δωμάτιο τόσο πιο σύντομα θα λιώσουν. Βεβαίως τίποτα το περίεργο δεν υπάρχει σε αυτό: το δωμάτιο είναι πιο ζεστό από τα παγάκια και τα παγάκια τελικά θα ζεσταθούν. Το συνολικό σύστημα δωμάτιο-παγάκια, μας λένε οι ειδικοί, θα φτάσει κάποια στιγμή σε ισορροπία. Και αν τους ρωτήσετε πως εξηγείται ότι τα παγάκια λιώνουν, που οφείλεται η τάση αυτή των φυσικών συστημάτων να καταλήγουν σε κατάσταση ισορροπίας, θα σας πουν ότι είναι και θέμα άλλων και θέμα εντροπίας. Ωραία όλα αυτά αλλά τι είναι εντροπία;
Η ιστορία μιας έννοιας. Η έννοια μιας εντροπίας προτάθηκε τι 1850 από το Γερμανό φυσικό Rundolf Clausius στο πλαίσιο των μελετών του για τη θερμοδυναμική. Ο Clausius σχημάτισε τον όρο από ελληνικές λέξεις «εν» και «τροπή» (με την έννοια της μετατροπής). Δεν ήξερε ότι ήδη υπήρχε τέτοια λέξη στην ελληνική γλώσσα («ντροπή»), και έφτιαξε τη λέξη «entropie» κατά αντιστοιχία με τη λέξη «energie» θέλοντας να περιγράψει αυτό που θεωρούσε ότι είναι «εκφυλισμός» της ενέργειας κατά τη διαδικασία της μετατροπής της από τη μία μορφή στην άλλη.
Για να παράγουμε έργο, λεει η φυσική, μετατρέπουμε ένα είδος ενέργειας σε ένα άλλο. Σε ένα ενεργειακώς κλειστό σύστημα, ένα σύστημα το οποίο δεν ανταλλάσσει ενέργεια με το περιβάλλον, η συνολική ποσότητα ενέργειας που περιέχει παραμένει σταθερή. Δεν είναι όλη αυτή η ενέργεια «χρήσιμη» ωστόσο. Μπορεί κάποιο κομμάτι της να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή έργου, ωστόσο ένα ποσοστό της είναι άχρηστο. Η ποσότητα της εντροπίας, όπως ο Clausius, εκφράζει ακριβώς αυτό το ποσοστό. Αν η εντροπία ενός συστήματος είναι ίση με το μηδέν, τότε όλη η διαθέσιμη στο σύστημα ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή έργου. Σε κάθε άλλη περίπτωση η «χρήσιμη» ενέργεια ισούται με τη συνολική ενέργεια του συστήματος μείον ένα ποσοστό της που εκφράζεται από την εντροπία του συγκεκριμένου συστήματος.
Νόμοι της θερμοδυναμικής. Ο Clausius δεν περιορίστηκε σε παρατηρήσεις. Έχοντας ο ίδιος ασχοληθεί με τις μηχανές εσωτερικής καύσης, τις διατύπωσε σε νόμους. Οι απόψεις του περί εντροπίας εκφράστηκαν σε ένα νόμο που ονομάστηκε «δεύτερος θερμοδυναμικός νόμος».
Ο πρώτος θερμοδυναμικός νόμος (ή αρχή ή αξίωμα) ήταν γνωστός εκ των προτέρων και τον αναφέραμε προηγουμένως: είναι ο νόμος που λέει ότι η συνολική ποσότητα της ενέργειας σε ένα κλειστό σύστημα πα ραμμένη σταθερή, ανεξάρτητα από τις μετατροπές τις οποίας υφίστάται η ενέργεια μέσα σε αυτό. Πρόκειται για ένα νόμο που είναι γνωστός και ως «αρχή διατήρησης της ενέργειας», και θεωρούμε ότι έχει καθολική ισχύ στο σύμπαν.
Ο δεύτερος θερμοδυναμικός νόμος, η σημαντικότερη συνεισφορά του Clausius στην επιστήμη, λεει ότι η ποσότητα της εντροπίας σε ένα κλειστό σύστημα όπου λαμβάνουν χώρα μετατροπές ενεργείας, πάντα αυξάνεται, ή το πολύ-πολύ μένει σταθερή, δεν μειώνεται ποτέ. Πρόκειται επίσης για ένα νομό που θεωρούμε ότι έχει καθολική ισχύ στο σύμπαν.
Τους δύο αυτούς νόμους τους βλέπουμε να επιβεβαιώνονται καθημερινά. Ας πάρουμε το παράδειγμα με τα παγάκια που λέγαμε στην αρχή. Αν τα βάζαμε σε ένα ειδικό θερμομονωτικό δοχείο και υποθέσουμε ότι η αρχική θερμοκρασία του αέρα στο δοχείο ήταν θερμοκρασία περιβάλλοντος, μετά από λίγη ώρα τα παγάκια πράγματι θα έχουν λιώσει. Σύμφωνα με τον πρώτο θερμοδυναμικό νόμο, η συνολική ενέργεια στο εσωτερικό του δοχείου έχει παραμείνει σταθερή (υποθέσαμε oτι το δοχείο είναι πλήρως θερμομονωτικό). Απλά το νερό είναι πιο ζεστό από τον πάγο και ο αέρας στο δοχείο, μετά το λιώσιμο του πάγου πιο κρύος από πριν. Τελικά στο εσωτερικό του δοχείου θα επέλθει θερμοκρασιακή ισορροπία.
Όμως, παρ΄ όλο που ενεργειακά το σύστημά μας έχει παραμείνει σταθερό (1ος νόμος), εξαιτίας του ότι στο εσωτερικό του έχει επέλθει θερμοκρασιακή ισορροπία, η ενέργειά του τώρα πια δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή έργου, έχει αυξηθεί η εντροπία του (2ος νόμος).
Στατιστική ερμηνεία της θερμοδυναμικής. Η θερμοδυναμική είναι μια επιστήμη που επινοήθηκε για να ερμηνεύσει τα (θεωρητικά) προβλήματα που προέκυψαν κατά την κατασκευή των πρώτων μηχανών εσωτερικής καύσεως, δηλαδή μηχανών που επιδιώκουν την παραγωγή έργου με τη βοήθεια, ουσιαστικά, διαφορών θερμοκρασίας. Σύντομα φάνηκε, ωστόσο, ότι οι νόμοι της αποτελούν διατυπώσεις γενικότερων «αξιών» του κόσμου μας, έτσι όπως τον προσλαμβάνουμε με τις αισθήσεις και τις επινοήσεις μας.
Για το νόμο περί διατήρησης της ενέργειας δεν έχει κανείς να πει πολλά πράγματα. Δείχνει πράγματι καθολικός, ό,τι και αν είναι αυτό που εξετάζουμε. Για το δεύτερο νόμο, αυτόν που μιλά για την αύξηση της εντροπίας, το πράγμα έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Ήδη από την πρώτη διατύπωση του νόμου υπορρήτως δηλωνόταν ότι η ενέργεια ενός συστήματος αχρηστεύεται όταν επέρχεται θερμοκρασιακή ισορροπία. Προκύπτουν όμως μερικά ερωτήματα: Τι μετράμε, όταν λέμε θερμοκρασία ενός σώματος: Τι είναι τελικά αυτό που ονομάζουμε θερμότητα;
Μια πρώτη απάντηση δόθηκε όταν υιοθετήθηκε το μοντέλο της μοριακής σύστασης της ύλης. Η ύλη αποτελείται από μικροσκοπικά σωματίδια, τα μόρια. Τα μόρια δεν είναι ακίνητα. Κινούνται συνεχώς, αλλά την κίνησή τους δεν μπορούμε να τη δούμε, γιατί τα μόρια είναι πάρα πολύ μικρά. Βεβαίως κάθε σώμα που κινείται, έχει κινητική ενέργεια. Το ίδιο και τα μόρια. Αυτό που εκλαμβάνουμε (και μετράμε) ως θερμοκρασία ενός σώματος δεν είναι παρά το συνδυασμένο αποτέλεσμα των κινητικών ενεργειών των μορίων που το απαρτίζουν.
Αν είναι έτσι, τότε τι μπορεί να σημαίνει ο δεύτερος θερμοδυναμικός νόμος; Τι μπορεί να σημαίνει «εντροπία»; Ήταν σαφές ότι και τα δύο χρειάζονταν αναδιατύπωση. Το έργο αυτό το έφερε εις πέρας ο Boltzman κατά το τέλος του 19ου αιώνα.
Μια παρτίδα μπιλιάρδο. Ξεκινάμε μια παρτίδα αμερικάνικο μπιλιάρδο. Τοποθετούμε τις μπάλες στο τρίγωνο και μετά στεκόμαστε απέναντι, στοχεύοντας τις με τη δική μας μπάλα. Στο τραπέζι τα πράγματα είναι αρχικώς τακτοποιημένα, μέχρι τη στιγμή που η μπάλα μας χτυπήσει τις διατεταγμένες σε τρίγωνο μπάλες. Αμέσως γίνεται χαμός. Μόλις ηρεμήσουν τα πράγματα, στο τραπέζι υπάρχουν μπάλες παντού. Η θέση της καθεμίας προκύπτει από απλή εφαρμογή των νόμων της κρούσεως, της τριβής και της ελαστικότητας υλικών. Με άλλα λόγια η διάταξη που έχει προκύψει δεν είναι αυθαίρετη. Συνεχίζουμε να χτυπάμε και οι θέσεις της κάθε επιμέρους μπάλας αλλάζουν συνεχώς. Ποια είναι η πιθανότητα να ξαναβρεθούν οι μπάλες διατεταγμένες σε τρίγωνο;
Η απάντηση είναι βεβαίως προφανής: πολύ μικρή. Εξίσου μικρή με την πιθανότητα να ξαναμπούν σε σειρά, όταν ανακατεύουμε μια τράπουλα. Δεν είναι αδύνατο, απλά εξαιρετικά απίθανο.
Έχουμε λοιπόν μια διαδικασία: από μία κατάσταση μικρής πιθανότητας (οι μπάλες σε τρίγωνο, τα χαρτιά της τράπουλας σε σειρά) οδηγούμαστε (παίζοντας μπιλιάρδο, ανακατεύοντας τα χαρτιά) σε μια κατάσταση μεγαλύτερης πιθανότητας.
Στην πραγματικότητα κάθε μα κάθε διάταξη που παίρνουν οι μπάλες πάνω στο τραπέζι και τα χαρτιά στην τράπουλα έχει την ίδια ακριβώς πιθανότητα ύπαρξης με οποιαδήποτε άλλη. Λέγοντας ότι οι ανάκατες μπάλες και τα ανάκατα χαρτιά έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα από τις μπάλες σε τρίγωνο και τα χαρτιά σε σειρά, εννοούμε ότι υπάρχει ένας μόνο τρόπος να είναι οι μπάλες σκόρπιες και τα χαρτιά ανάκατα, οι επιμέρους λεπτομέρειες της διάταξής τους ή της σειράς τους δεν παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον.
Ήταν ο Boltzman αυτός που συνειδητοποίησε ότι η τάξη ή η αταξία ενός συστήματος αντιστοιχεί με αυτό που οι παλαιότεροι ονόμαζαν απουσία η παρουσία εντροπίας. Ο δεύτερος θερμοδυναμικός νόμος μπορούσε επιτέλους να ξαναδιατυπωθεί:
Σε ένα ενεργειακά κλειστό σύστημα, οι τυχαίες κινήσεις και συγκρούσεις των μορίων θα αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη αταξία – το σύστημα θα περιέρχεται σε μια κατάσταση ολοένα και μεγαλύτερης πιθανότητας. Όταν επέλθει θερμοκρασιακή ισορροπία, η αταξία αυτή θα έχει πάρει τον μέγιστο βαθμό της. Το ίδιο και η εντροπία. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι η εντροπία του συστήματος είναι ένα μέτρο της εσωτερικής του αταξίας. Συγκεκριμένα, αποδεικνύεται ότι η εντροπία του συστήματος ισούται με το φυσικό λογάριθμο της πιθανότητας πραγματοποίησης του συστήματος κατά τον τρόπο που είναι πραγματοποιημένο πολλαπλασιασμένο επί μια σταθερά που ονομάζεται σταθερά του Boltzman. Καθώς ένα σύστημα περιέρχεται σε ολοένα και πιο πιθανή κατάσταση, η εντροπία του συνεχώς μεγαλώνει.
Πληροφορία και εντροπία. Η «θεωρία της πληροφορίας» ήταν πνευματικό παιδί του Claude Shannon, καρπός των μελετών του γύρω από τα γενικά επικοινωνιακά συστήματα. Όπως τη συνέλαβε ο Shannon, η πληροφορία είναι ένα μέγεθος που χαρακτηρίζει ένα σήμα (ή, γενικότερα ένα σύστημα) και αντικατοπτρίζει την ποσότητα των διακριτών καταστάσεων, στις οποίες μπορεί να βρεθεί το σήμα (ή το σύστημα) αυτό. Επικοινωνία επιτυγχάνεται όταν η πληροφορία μπορεί να μεταδοθεί από έναν πομπό μέσω ενός καναλιού προς ένα δέκτη, και να γίνει αντιληπτή από εκείνον. Στην πραγματικότητα αυτό το οποίο εκπέμπεται από τον πομπό, μεταβιβάζεται μέσω του καναλιού και αναδημιουργείται από τον δέκτη δεν είναι παρά μια αλληλουχία διακριτών καταστάσεων. Το «επικοινωνιακό κύκλωμα» (πομπός, κανάλι, δέκτης) έχει μια συγκεκριμένη πληροφοριακή χωρητικότητα, μπορεί δηλαδή να περιέλθει σε μία από ένα πεπερασμένο σύνολο πιθανών διακριτών καταστάσεων. Ο πομπός πρέπει να μπορεί να θέσει το σύστημα σε κάποια από αυτές τις καταστάσεις, το κανάλι να την αναμεταδώσει προς το δέκτη και ο δέκτης να τη διακρίνει από όλες τις πιθανές καταστάσεις.
Τα προβλήματα αρχίζουν όταν στο επικοινωνιακό κύκλωμα παρεισφρέει θόρυβος. Ο θόρυβος επηρεάζει την επικοινωνία γιατί, όντας τυχαίος και απρόβλεπτος, ουσιαστικά «θολώνει» τα όρια μεταξύ των καταστάσεων στις οποίες περιέρχεται το σύστημα, τα όρια αυτά γίνονται τόσο πιο δυσδιάκριτα όσο μεγαλύτερος είναι ο θόρυβος. Ο πομπός θα κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για να προσδιορίσει την κατάσταση που πρέπει να έχει το κανάλι ανά χρονική στιγμή, αλλά ο δέκτης θα μπερδευτεί και δεν θα ξέρει τι ακριβώς έχει λάβει.
Το τι ακριβώς θεωρείται θόρυβος εξαρτάται από το πώς είναι υλοποιημένο το επικοινωνιακό σύστημα. Δεν είναι δύσκολο να δει κανείς, όμως, ο,τι γενικώς η πληροφορική χωρητικότητα ενός συστήματος είναι μεγαλύτερη όσο πιο «τακτικό» είναι το σύστημα αυτό, και αντιστοίχως ο,τι όσο αυξάνεται η αταξία του συστήματος τόσο μειώνεται η πληροφορία του. Με άλλα λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πληροφορία του συστήματος αποτελεί μέτρο της εσωτερικής του τάξης.
Αυτό αποδεικνύεται και μαθηματικώς: η πληροφοριακή χωρητικότητα ενός συστήματος είναι αντίστροφο μέγεθος της ποσότητας εντροπίας του ίδιου συστήματος. Η εντροπία αντιστοιχεί με το θόρυβο.
Το Βέλος του Χρόνου: Ένα από τα πιο αινιγματικά προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι στην προσπάθεια ολοένα και καλύτερης κατανόησης του κόσμου στον οποίο ζούμε ήταν αυτό του χρόνου. Τι είναι ο χρόνος; Πώς τον μετράμε; Πώς εξηγείται η ύπαρξή του; Όλοι έχουμε κάποια ιδέα για το τι επιτέλους είναι αυτό που ονομάζουμε χρόνο όμως οι επιστήμονες είχαν να λύσουν ανυπέρβλητα προβλήματα. Όταν διατυπώθηκαν οι πρώτοι νόμοι της μηχανικής, οι ερευνητές με έκπληξη συνειδητοποιούσαν ο,τι στο χαρτί οι περισσότερες διαδικασίες είναι αντιστρεπτές, δεν έδειχνε να υπάρχει κάποιος λόγος που να αποτρέπει την αντιστροφή του βέλους του χρόνου. Κάποια διαδικασία που ξεκίνησε από μια αρχική κατάσταση και οδήγησε σε μια τελική θα μπορούσε άνετα να περιγραφεί με τους νόμους της φυσικής αντεστραμμένους, σαν να ξεκίνησε από ην τελική κατάσταση για να καταλήξει στην αρχική.
Αυτά στο χαρτί, γιατί στη φύση δεν έδειχνε να παρατηρείται κάτι τέτοιο. Ο μόνος νόμος που βρέθηκε να συμβαδίζει με την παρατήρηση και ο οποίος εν πολλοίς την ερμήνευε ήταν ο δεύτερος θερμοδυναμικός νόμος: η εντροπία συνεχώς αυξάνεται. Από μια κατάσταση μικρότερης πιθανότητας το σύστημα περιέρχεται σε μια κατάσταση μεγαλύτερης πιθανότητας. Από εκείνη την κατάσταση μπορεί μόνο να φτάσει σε μια κατάσταση ακόμα μεγαλύτερης πιθανότητας και ποτέ να επανέλθει σε μια κατάσταση μικρότερης πιθανότητας. Έτσι, ένα παγάκι θα λιώσει και ένα ποτήρι που θα πέσει, θα σπάσει.
Η μόνη περίπτωση που το νερό θα … αποφασίσει να γίνει παγάκι είναι μέσα στην κατάψυξη του ψυγείου. Το ψυγείο καταναλώνει ενέργεια. Λειτουργεί με τη βοήθεια του ηλεκτρικού ρεύματος. Αν κοπεί το ρεύμα ή βγάλουμε το ψυγείο από την πρίζα, πολύ σύντομα τα παγάκια θα πάψουν να είναι παγάκια.
Προσδιορίζει σαφώς την εικόνα μια κατεύθυνση των εξελίξεων. Αν μας έδιναν ανάκατες πληροφορίες για το πώς ήταν τα πράγματα σε ένα σύστημα, χωρίς να μας πουν ποια κατάσταση προηγήθηκε ποιας, θα μπορούσαμε να τις βάλουμε σε σειρά, εκτιμώντας την πιθανότητα που θα είχε το σύστημα να βρεθεί στις καταστάσεις αυτές. Η σειρά δεν θα μπορούσε να είναι ανάποδη, γιατί κάτι τέτοιο θα παραβίαζε το δεύτερο θερμοδυναμικό νόμο. Στην εικόνα, λοιπόν, εισέρχεται σαφώς η έννοια της χρονικής διαδοχής. Μια πιθανότερη κατάσταση ενός συστήματος μπορεί μόνο να έπεται και ποτέ να προηγείται μιας λιγότερο πιθανής κατάστασης. Η εξέλιξη ενός κλειστού συστήματος, δηλαδή, είναι μια μη αντιστρεπτή διαδικασία: προέρχεται από ένα παρελθόν και κατευθύνεται προς ένα μέλλον.
Μια φαινομενική παραφωνία. Μετά από αυτή την ερμηνεία, οι επιστήμονες έμειναν πολύ ευχαριστημένοι. Μπορούσαν να απαντήσουν στο γιατί άλλα πράγματα βλέπει κανείς στο χαρτί και άλλα παρατηρεί γύρω του, να εξηγήσουν γιατί το παγάκι λιώνει αν το βγάλουμε από το ψυγείο (και γιατί δεν λιώνει όσο το ψυγείο είναι στην πρίζα) και πάει λέγοντας. Ο δεύτερος θερμοδυναμικός νόμος αποτελούσε μια θαυμάσια ερμηνεία του φαινομενικώς ακατανόητου, του βέλους του χρόνου.
Τα πράγματα δεν ήταν τόσο ειδυλλιακά, ωστόσο. Αν ξεχνούσε κάνεις προς στιγμήν τα θερμοδυναμικά συστήματα και το βέλος του χρόνου, και κοιτούσε γύρω του, θα έβλεπε μια σειρά φαινομένων που αυτά και αν μοιάζουν ακατανόητα. Μιλάμε για το σύνολο εκείνο των φαινομένων που ονομάζουμε ζωή.
Τι είναι η «ζωή», ως χημικό φαινόμενο, αν όχι ναι διαδικασία συνεχούς αύξησης της τάξης ενός συστήματος; Δεν παρατηρούμε μια συνεχή μείωση της εντροπίας του; Σκεφτείτε ένα παίδι που μεγαλώνει. Σκεφτείτε τη διαδικασία του μεταβολισμού. Σκεφτείτε το πώς επουλώνονται οι πληγές. Τι συμβαίνει εδώ;
Το ερώτημα προκάλεσε νέες συζητήσεις και διαφωνίες. Πολλοί βιάστηκαν να διακρίνουν στη φαινόμενη «μείωση» της εντροπίας αυτής κάτι θεϊκό. Τίποτε δεν μπορεί να παραβιάσει το δεύτερο θερμοδυναμικό νόμο εκτός από τον ίδιο το Ζωοδότη. Οι συζητήσεις έδιναν και έπαιρναν, και το θέμα πήρε δυσανάλογες διαστάσεις.
Με λίγη ψύχραιμη σκέψη, ωστόσο φάνηκε ότι τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Δεν φάνηκε φυσικά ότι δεν υπάρχει θεός, φάνηκε όμως ότι η ζωή ως φαινόμενο δεν έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές της θερμοδυναμικής. Έφθανε να θυμηθεί κανείς ότι τα κύτταρα, οι ζωντανοί οργανισμοί, τα οικοσυστήματα και σε τελική ανάλυση ολόκληρος ο πλανήτης δεν είναι κλειστά συστήματα.
Και τα κύτταρα και οι ζωντανοί οργανισμοί ανταλλάσσουν συνεχώς ύλη με το περιβάλλον τους το ίδιο και τα οικοσυστήματα, όλο αυτό το σύνολο των λιγότερο ή περισσότερο πολύπλοκων υποσυστημάτων ενός πλανήτη τροφοδοτείται συνεχώς με ενέργεια από τον ήλιο. Οι μετασχηματισμοί που λαμβάνουν χώρα πάνω στον πλανήτη επιτρέπουν τη δημιουργία θυλάκων αύξησης της τάξης (κύτταρα, οργανισμοί, οικοσυστήματα) αλλά στο συνολικό θερμοδυναμικό σύστημα Γης, Ήλιου κ.λπ. η αταξία αυξάνεται.
Το τέλος της ιστορίας; Πάνω που νομίζαμε ότι θα ησυχάσουμε, ένα καινούργιο ερώτημα ήρθε να μας ταλαιπωρήσει. Ωραία, λοιπόν, η ζωή στη Γη (και όπου αλλού υπάρχει, αν υπάρχει) χρωστά τα πάντα στην ενέργεια που μας προσφέρει απλόχερα Ήλιος ή κάποιος ήλιος. Η εντροπία παρ’ όλα αυτά συνεχίζει να αυξάνεται. “Για καθίστε λίγο”, είπαν μερικοί που έβλεπαν πολύ μακριά στο μέλλον. “Μέχρι πότε θα αυξάνεται;” Και στρώθηκαν στη δουλειά.
Είπαμε ότι ένας πλανήτης με τα οικοσυστήματά του δεν είναι κλειστό θερμοδυναμικό σύστημα, αφού σε αυτόν καταφθάνει ενέργεια από τον ήλιο. Μήπως, τότε, είναι κλειστό από θερμοδυναμικής πλευράς το ηλιακό μας σύστημα; Και πάλι η απάντηση ήταν αρνητική. Στην ουσία δεν μπορούμε να μιλήσουμε για εντελώς κλειστά θερμοδυναμικά συστήματα πέρα από αυτά που μπορούμε να φτιάξουμε με τη φαντασία μας ή αυτά που προσεγγίζουμε στο εργαστήριο.
Το τελικό όριο, ωστόσο, το … υπέρτατο κλειστό θερμοδυναμικό σύστημα είναι το ίδιο το σύμπαν. Οι θερμοδυναμικοί νόμοι θεωρείται ότι έχουν καθολική ισχύ στο σύμπαν. Άρα η εντροπία του σύμπαντος συνεχώς αυξάνεται. Εφόσον η εξέλιξη ενός κλειστού θερμοδυναμικού συστήματος οδηγεί σε καταστάσεις συνεχώς μεγαλύτερης πιθανότητας, αν ολόκληρο το σύμπαν είναι ένα κλειστό θερμοδυναμικό σύστημα (κάτι για το οποίο δεν μπορεί να υπάρξει αληθοφανής αντίρρηση), τότε μοιάζει εύκολο ότι κάποια στιγμή το σύστημα αυτό θα “πεθάνει”. Κάποια στιγμή ολόκληρη η διαθέσιμη ενέργεια στο σύμπαν μας θα εκφυλιστεί και δεν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή έργου η ιστορία του σύμπαντος θα έχει φθάσει στο τέλος της. Πότε θα γίνει αυτό; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει όμως κάποια στιγμή θα γίνει. Το σύμπαν μας θα έχει φτάσει στο “θερμικό” του θάνατο.
Πάντως, αν το αναλογιστούμε το θέμα λίγο πιο ψύχραιμα, θα βλέπαμε ότι μιλώντας για το σύμπαν στο οποίο κάποια στιγμή θα επικρατήσει μια ενιαία θερμοκρασία και στο οποίο τα σωματίδια θα κινούνται με το μέγιστο βαθμό αταξίας προς όλες τις κατευθύνσεις, έχουμε στο μυαλό μας κάτι κατά βάση στατικό. Το σύμπαν, όμως, δεν δείχνει καθόλου στατικό. Οι περισσότεροι επιστήμονες δέχονται σήμερα ότι για να φτάσουμε στη σημερινή κατάσταση, κάποια στιγμή πριν από καμία δεκαπενταριά δισεκατομμύρια χρόνια έγινε μια μεγάλη έκρηξη, το λεγόμενο Big Bang. Πολλοί λένε ότι στο απώτατο μέλλον το σύμπαν θα αρχίσει πάλι να συστέλλεται για να φτάσει, τελικά, σε μια ακόμη έκρηξη, μια “μεγάλη σύνθλιψη, όπως την ονομάζουν. Το γιατί και το πώς το καταγράφουν, το υπολογίζουν και το περιγράφουν με τα ερμηνευτικά μοντέλα που προτείνουν. Σύμπνοια βέβαια δεν υπάρχει, μόνο ερωτήματα. Πως διατυπώνεται, ας πούμε, ο δεύτερος θερμοδυναμικός νόμος σε ένα σύμπαν που θα αρχίσει να θερμαίνεται, στο οποίο οι διάφορες μορφές της ύλης θα αρχίσουν να αλληλεπιδρούν ολοένα και πιο έντονα η μια στην άλλη;
Eντροπία και νόηση. Το παιχνίδι έχει “χοντρύνει”. Με τα εργαλεία του ο άνθρωπος κατασκευάζει μοντέλα τα οποία επιχειρούν να ερμηνεύσουν αυτά που βλέπει, και να προβλέψουν αυτά που δεν βλέπει. Στην προσπάθειά του, όμως, καταλήγει σε ολοένα και πιο εκκεντρικά συμπεράσματα, ολοένα και πιο ασύλληπτες περιγραφές, ολοένα και πιο παράδοξες ιδιότητες. Ποια είναι τα όρια; Στο σημείο αυτό έχει πολύ ενδιαφέρον να θυμηθούμε κάτι που είχε γράψει ο Stephen Hawking στο “Χρονικό του Χρόνου”, ήδη εδώ και πάνω από δέκα χρόνια.
Η νόηση είναι αποτέλεσμα της λειτουργίας ενός εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος είναι μια περίπλοκη βιολογική δομή, που υπόκειται και αυτή στο δεύτερο θερμοδυναμικό νόμο, όπως και κάθε άλλη δομή στο σύμπαν μας. Κάθε καταγραφή εμπειρίας, κάθε καινούργια σκέψη που κάνουμε, κάθε απόφαση που παίρνουμε γίνονται με κατανάλωση ενέργειας και έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της εσωτερικής τάξης της δομής αυτής. Η νοητική διαδικασία, γράφει ο Hawking, ισοδυναμεί με μείωση της εντροπίας στον εγκέφαλο που τη φιλοξενεί. Κανένα πρόβλημα, ωστόσο, καθώς ο εγκέφαλος δεν είναι κλειστό θερμοδυναμικό σύστημα εισρέει σε αυτόν ενέργεια με την μορφή της οξυγόνωσης.
Όμως το συμπέρασμα του Hawking είναι πολύ πιο ενδιαφέρον από αυτήν τη διαπίστωση. Αν η νοητική διεργασία ισοδυναμεί με αύξηση της τάξης σε ένα σύστημα, τότε νόηση μπορεί να υπάρχει μόνο σε ένα σύμπαν όπου η αύξηση της τάξης αποτελεί εξαίρεση. Τέτοιο σύμπαν είναι το δικό μας. Βιώνουμε το βέλος του χρόνου ως το βέλος που βάζει στη σειρά τις διάφορες πιθανές καταστάσεις στις οποίες μπορεί να έχει περιέλθει ένα σύστημα: το βέλος του χρόνου εκφράζει το γεγονός ότι η εντροπία συνεχώς αυξάνεται.
“Η υποκειμενική μας, λοιπόν, αίσθηση του περάσματος του χρόνου, το ψυχολογικό βέλος του χρόνου, προσδιορίζεται στον εγκέφαλό μας από το θερμοδυναμικό βέλος του χρόνου”, γράφει ο Hawking, για να συνεχίσει λίγο πιο κάτω: “Καταγράφουμε στη μνήμη μας τα διαδοχικά γεγονότα με τη σειρά του θερμοδυναμικού βέλους του χρόνου που στρέφεται προς την κατεύθυνση όπου αυξάνεται η αταξία. Αυτό κάνει το δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής να φαίνεται σχεδόν αυταπόδεικτος. Η αταξία αυξάνεται με το χρόνο, γιατί καταγράφουμε το χρόνο προς την κατεύθυνση όπου η αταξία αυξάνεται» και το ερώτημα που αυθόρμητα γεννιέται είναι το ακόλουθο: αν ισχύει οτι χωρίς αύξηση της εντροπίας δεν μπορεί να υπάρχει νόηση, μήπως τελικά η αύξηση της εντροπίας μοιάζει τόσο αναπόφευκτη, επειδή την παρατήρησε και τη συνέλαβε ένας εγκέφαλος ο οποίος τη χρειάζεται για να … σκεφτεί; Μήπως, με άλλα λόγια, έχουμε μπροστά μας άλλη μια περίπτωση «κυκλικότητας» της σκέψης; Ή, για να το θέσουμε αλλιώς και ελαφρώς πιο φιλοσοφικά, πόσο σίγουροι μπορούμε να είμαστε, όταν περιγράφουμε και ερμηνεύουμε αυτά που βλέπουμε, οτι δεν αντικατοπτρίζουμε στις περιγραφές και τις ερμηνείες μας τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το εργαλείο που έχουμε για αυτή τη δουλειά (το μυαλό μας);
Μήπως πίσω από το δεύτερο θερμοδυναμικό νόμο και τη φαινόμενη παντοδυναμία του κρύβεται κάποιος άλλος, πιο θεμελιώδης νόμος, του οποίου μια μόνο έκφανση μπορούμε εμείς οι άνθρωποι να διακρίνουμε επειδή έτσι λειτουργεί ο εγκέφαλός μας, και για τον οποίο (νόμο) επί του παρόντος μόνο να ελπίζουμε μπορούμε ότι κάποτε θα συλλάβουμε; Κάποιες νέες, πολύ αμφιλεγόμενες ακόμα, απόψεις που διατυπώνονται στο χώρο της κβαντικής κοσμολογίας δείχνουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Εκτός από το «φανταστικό χρόνο» του Hawking και των υποστηρικτών του (βλ. ξεχωριστό κείμενο), μεγάλη ήταν η δημοσιότητα που δόθηκε προ μηνών στις απόψεις του θεωρητικού φυσικού Julian Barbour, ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ εξορίζει από το κοσμολογικό του μοντέλο την έννοια του χρόνου, τουλάχιστον έτσι όπως τον κατανοούμε παρατηρώντας τον κόσμο γύρω μας. Το θέμα παραμένει ανοικτό.
Το αμερικάνικο περιοδικό “Wine & Spirits”, στο τεύχος που μόλις κυκλοφόρησε, τίμησε την οινοποιία Μπουτάρη με τη μεγάλη διάκριση «Οινοποιείο της Χρονιάς 2018», μια διάκριση που της απονέμεται για 18η χρονιά και συνεχίζει να την κατατάσσει ανάμεσα στις 6 καλύτερες οινοποιίες του κόσμου, που έχουν διαχρονικά διακριθεί πάνω από 18 χρονιές. Ανάμεσα σε αυτές βρίσκονται παγκόσμιοι οινικοί κολοσσοί όπως οι Penfolds (Αυστραλία), Concha y Toro (Χιλή), Chateau Ste. Michelle (USA), Antinori (Ιταλία) και Ridge (Καλιφόρνια).
Παράλληλα, στο ίδιο τεύχος, το περιοδικό παρουσιάζει τα Τop 100 κρασιά της χρονιάς 2018 και ανάμεσα σε αυτά βρίσκονται τα: Grande Reserve Νάουσσα Μπουτάρη 2011 βραβευμένο με 95 βαθμούς, το Σαντορίνη Μπουτάρη 2017 με 90 βαθμούς και το Οροπέδιο 2017 με 90 βαθμούς.
Ο τίτλος «Οινοποιείο της Χρονιάς» από το αμερικανικό περιοδικό είναι ένας τίτλος πολύ σημαντικός για ένα οινοποιείο, σημειώνει η εταιρία σε σχετική ανακοίνωση. Η κατοχή του τίτλου αυτού για 18 χρόνια δηλώνει την αξία, τη συνέπεια και την υψηλή ποιότητα που διαχρονικά χαρακτηρίζει την οινοποιία Μπουτάρη, στο αυξανόμενα ανταγωνιστικό περιβάλλον της παγκόσμιας αγοράς του κρασιού και αναμφισβήτητα αποτελεί εξαιρετική προβολή του ελληνικού κρασιού και της Ελλάδας γενικότερα.
Η επιλογή των καλύτερων Οινοποιείων της Χρονιάς από το “Wine & Spirits” γίνεται μέσα από μια σειρά τυφλών γευστικών δοκιμών που πραγματοποιούν οι δημοσιογράφοι οίνου και κριτικοί του περιοδικού, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Αναφέρεται ότι φέτος δοκιμάστηκαν πάνω από 15.000 ετικέτες. Οι οινοποιίες διακρίνονται τόσο για τα κρασιά τους, όσο και για τη συνέπεια και την εξέλιξή τους.
Η οινοκριτικός Tara Q. Thomas, παρουσιάζοντας την εταιρία Μπουτάρη στο συγκεκριμένο τεύχος, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Αυτή είναι η 18η φορά που η Μπουτάρη κατατάσσεται μεταξύ των 100 κορυφαίων Οινοποιείων της χρονιάς, ένα εξαιρετικό κατόρθωμα για ένα οινοποιείο οπουδήποτε, πόσο μάλλον σε μια χώρα με σύγχρονη οινοποιία και τόσο νέα όσο αυτή της Ελλάδας. Αυτή η ομάδα συνεχίζει να αναδεικνύει το δυναμικό των ελληνικών αμπελώνων, τόσο με κλασικά κρασιά, όσο και με νέες συναρπαστικές εξερευνήσεις των γηγενών ποικιλιών».
Ο κ. Κωνσταντίνος Σ. Μπουτάρης, Πρόεδρος και Δ/νων Σύμβουλος, σχολιάζοντας τη διάκριση δήλωσε: «Θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου σε όλους τους ανθρώπους της εταιρίας μας που συμβάλλουν στην κατάκτηση τόσο σπουδαίων διεθνών αναγνωρίσεων και να δεσμευτώ ότι η προσπάθειά μας για την εξέλιξη του ελληνικού κρασιού θα γίνεται συνεχώς μεγαλύτερη».
Nobel Prize week is now done and dusted for another year. The Nobel Prize in Chemistry was awarded to scientists who used directed evolution to produce new […]